dế mèn phiêu lưu kí - CHƯƠNG I

Chương III

Thoát Khỏi Cái Lồng
Tù
Giữa Ðường Dẫu Thất Bất Bằng Mà Tha
Mẹ Kính Mến Của Con ơi!

Tôi
bồi hồi muốn đi ngay lúc ấỵ Nằm trong lồng, tôi trông thấy cửa lồng chưa càị Thế
là tôi bò ra luôn.
Nhưng cũng ngay lúc ấy, Bé và Nhớn từ đâu chạy tới, kêu
lên:
- á á!
Rồi Bé nắm gáy tôi ném vào lồng. Không bao giờ tôi cảm thấy
nhục nhã hơn! Từ lúc ấy, tôi bị canh giữ khác hẳn mọi khị Buổi tối, vẫn được lên
giàn mồng tơi nhưng phải nằm trong lồng, không ai cho nghênh ngáo ngoài trời như
mọi khi- dù là nghênh ngáo với sợi chỉ buộc vào bẹn.
Tôi càng thấm thía nung
nấu ý nghĩ trốn địTôi chờ một dịp khác.
Trong những ngày chờ đợi, buồn ơi là
buồn. Tôi buồn lắm, buồn tưởng chết đi được. Phần thì ăn năn tội lỗị Phần thì
ngao ngán đời mình. Cuộc đời đã nửa thời xuân mà nay chưa làm nổi điều gì gọi là
có ích. Chỉ những nay lầm mai lỗị Tôi ủ rũ, chẳng buồn ăn, chẳng buồn đi, đứng
cũng không buồn đứng. Suốt ngày nằm phục vị, thở dàị
Thấy tôi đâm ra lù dù lả
thế, bọn trẻ chỉ biết ra công săn sóc. Nhưng họ càng săn sóc thì lòng tôi càng
chán ngắt, càng cảm thấy họ nuôi béo thân mình để làm chuyện mua vuị Tôi ăn
đuểnh đoảng, nhấm nháp. Dần dần, bọn trẻ cũng chán tôị
Trò trẻ chơi cái gì
cũng thường hay chóng chán. Vì không hiểu được cái ốm và đầu óc nghĩ ngợi của
tôi bấy giờ, chúng cho tôi là bệnh gì đấy, có lẽ bị đau dạ dàỵ Rồi, cứ bỏ vào
lồng toàn thứ cỏ thượng hạng mà chỉ thấy tôi đủng đỉnh, nhếch răng thì sự săn
sóc cũng nhạt dần. Họ lại xách ống, dao và que nứa, hì hục đúc dế, mải tìm cuộc
chơi khác.
Thế rồi, cứ ốm nghĩ mãị tôi đâm ra ốm đau thật. Tôi cảm thấy khặc
khừ rồi tôi ngạt mũi, nhức đầu luôn. Mấy lần bị mang đánh nhau, tôi chỉ đứng
yên. Anh dế bên lồng kia sang cũng không dám đánh tôi, thế là nhạt trò. Nghĩa là
tôi không còn hoạt bát, khoẻ khoắn như trước nữạ Mấy ngày không nhớ ca hát, buổi
sáng buổi chiều không gáy chào hoàng hôn và bình minh.
Một hôm, Nhớn thấy tôi
nằm lử đử, bèn bảo Bé:
- Không phải nó đau dạ dày đâu thằng dế này đánh nhau
nhiều quá đến nỗi kiệt sức nên bây giờ mắc bệnh ho laọ Chúng mình chả nên nuôi
một thằng dế ốm. Thả nó đi, Bé ạ.
Bé gàn:
- Thế thì phải đem ra ao cho vịt
bầu ăn.
Tôi lạnh đến tận hai chân răng:
- Không, thế cũng phí. Ta sẽ đem
nó làm cúp đá bóng. Cúp đá bóng là một dế cụ. Thế mà oai!
Rồi hai đứa kéo
nhau đi rủ tất cả trẻ trong xóm hợp bọn lại đá bóng ăn giải thưởng. Cái " cúp"
ấy đúng là dế tôi vậỵ Thân tôi lại thành cái giải thưởng, nghĩ cực quá.
Không
đầy một lúc đã có một lũ đến mười, mười lăm đứa kéo đến. Chúng rủ nhau ra ngoài
bãi, đem theo tôi rạ Ðám trẻ chia làm hai phẹ Một đứa đã nhặt được ở vườn nào về
một quả bưởi để làm bóng.
Tôi được đặt trịnh trọng đứng trong cái nắp vỏ diêm
mới, trên một hòn gạch. Nhớn giao hẹn các bạn:
- Bên nào được ba " gôn" trước
thì ăn thưởng lão dế nàỵ A lê ... ... ...toe toe toe .....
Tôi đứng thẳng,
lấy vẻ mặt tươi tỉnh, vui như cũng đương xem đá bóng. Không ai nghi ngờ gì cả.
Cũng thật là bọn trẻ con thì mới sơ ý như thế. Cơ hội thoát ly có thể sắp đến
rồị Ðôi bên tranh nhau đá quả bóng bưởi mỗi lúc một kịch liệt hơn. Ðám này đá
bóng cũng xoàng. Tôi nhận xét thế. Có cậu cứ giẫm vào bóng, ngã bổ chửng. Có cậu
biu vai chèn nhau rách toạc cả áọ ấy vậy mà vẫn mải mê, hò hét vang góc
bãị
Nhưng tôi cũng vội nhận ra tôi đứng đây không phải để xem đá bóng, thế là
trong khi bọn trẻ đang xô đẩy kịch liệt trên bãi thì tôi len lén rời nắp bao
diêm, bò khỏi bệ gạch vỡ. Tôi lẻn ra đầu vườn, chui vào đám cỏ rậm, rồi chuồn
thẳng đến tận bụi dứa dại đằng xạ Xổ lồng một cái, khỏi ốm ngay, nhanh
thế!
Chẳng biết lúc tan cuộc bóng, thấy mất cái giải thưởng quí giá, bọn trẻ
có cáu kỉnh mà cãi nhau không.
Khi đã được thảnh thơi đứng trong bụi dứa xanh
mờ, tiếng hò reo của bọn trẻ nghe đã xa lắm, không còn lo ngại gì nữa, tôi mới
duỗi cánh vươn vai thở một hơi dàị Tôi vộigặm một tí cỏ cho đỡ đóị Mấy bữa nay,
quả là tôi cũng vờ ốm thêm để đỡ phải đi chọi nhau, cho nên nhịn ăn, có mệt mỏi
đi thật. No rồi, tôi phủ phục xuống chụm chân, đánh một giấc ngủ ngon.
Lúc
tỉnh dậy, xung quanh và đằng xa, chỉ có cái im lặng chập chờn buổi trưạ Lũ trẻ
chắc đã về trong xóm. nghĩ xa, nghĩ gần, trông bụng tôi phân vân. Nửa muốn một
phen đi chơi xa lại nửa muốn về thăm nhà.
Dẫu sao, trong mấy ngày qua, tôi
cũng nảy ra một ý nghĩ rất đẹp là đã được thấy mặt đất này bao la, không phải
chỉ có cái bờ ruộng, cái đầm nước của quê mình. Có phải trong cảnh trói buộc lại
hay có những ao ước phóng khoáng chăng? Chỉ biết, lũ trẻ kia giam giữ mình,
nhưng phong cảnh non nước thì bao giờ cũng chờ đón và thúc giục ta hãy vui chân
lên, hãy cố đi cho khắp thế gian, đời trai mà không biết bay nhảy, không biết đó
đây thì cuộc sống sẽ nhạt nhẽo lắm.
Sau cùng, trước khi đi, tôi quyết định
trở lại nhà. Tôi nhớ từ ngày bị bắt, mình xa nhà đã lâụ Tôi chắc ngày ấy có khi
mẹ tôi lại hang thăm tôi, thấy giường màn tan tành, hẳn người đã khóc không biết
bao nhiêu nước mắt. Nghĩ như thế thì tôi nhớ và thương mẹ tôi lắm. Tôi là con út
trong lứa sinh. Mẹ thương tôi, đã cho bao nhiêu cỏ non, lúc đem tôi đến ở hang
mớị
Tôi trở về quê hương. Tôi cũng tính thêm rằng: Sau khi về thăm mẹ, khi mẹ
tôi nhìn thấy mặt, mừng tôi còn sống, vẫn khoẻ, người an tâm rồi, bấy giờ tôi sẽ
tính một cuộc du lịch xa xôị
Tôi rẽ cỏ, tìm lối về ... .....
Ðường về xa
lắ xa lơ ... ....
Một hôm, qua một vũng cỏ xước xanh dài, chợt nghe tiếng
khóc tỉ tê. Tôi lắng tai, đoán ra tiếng khóc quanh quẩn đâu đâỵ Vài bước nữa tôi
gặp chị Nhà Trò ngồi gục đầu bên một tảng đá cuộị
Chị Nhà Trò này đã bé nhỏ
lại gầy guộc, yếu đuối quá, người bự những phấn, như mới lột. Chị mặc áo thâm
dài, đôi chỗ chấm điểm vàng, hai cách cô nàng mỏng như cánh bướm non, lại ngắn
chùn chùn. Hình như cánh yếu quá, chưa quen mở, mà cho dù có khoẻ cũng chẳng bay
được xạ Các chị Nhà Trò vốn họ bướm, cả đời chỉ biết vởn vơ quanh quẩn trong bờ
bụi mà thôị Nhà Trò đương khóc.
Nghe như có điều oan trái chi đây, tôi bèn
hỏi:
- Làm sao mà khóc đường khóc chợ thế kia, em?
Chị chàng ngẩng lên,
nước mắt đầm đìa rồi cúi chào, lễ phép- các cô Nhà Trò bao giờ cũng lịch sự và
mềm mạị
-Em chào anh, mời anh ngồi chơi!
Tôi nói ngay:
- Có gì mà ngồi!
làm sao khóc nàỏ
Thế là chị ta bù lu bù loa:
-Anh ơi!Anh ơi! ... ...
....Hụ.hu ... ... ...Anh cứu em ... ....hu ... ....hu
-Ðứa nàỏ Ðứa nào bắt
nạt em?
- Thưa anh, bọn Nhện. Anh cứu ... .....Hu .....hu ... ....
Tôi sốt
ruột:
- Nhện nàỏ Sao cứ khóc thế? Kể rõ đầu đuôi mới biết làm sao mà cứu được
chứ!
Nhà Trò kể:
- Năm trước, phải khi trời làm kém đói, mẹ em phải vay
lương ăn của Nhện. Sau đấy, không may mẹ em mất đi , còn lại lủi thủi một mình
em. Mà em ốm yếu, kiếm bưa ăn cũng chẳng đủ, làm ăn chả ra thế nào, bao nhiêu
năm nghèo túng vẫn hoàn nghèo túng, món nợ cũg chưa trả được. Nhện cứ nhất định
bắt trả nợ, Mấy bận Nhện đã đánh em. Hôm nau bọn Nhện chăng tơ ngang đường đe
bắt em, vặt chân vặt cánh ăn thịt em.
Tôi xoè cả hai càng ra, bảo Nhà
Trò:
- Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đâỵ Ðứa độc ác không thể cậy khoẻ
ăn hiếp kẻ yếụ Ðời này không phải như thế.
Tôi dắt Nhà Trò đị
Một quãng,
tới chỗ mai phục của bọn Nhện.
Bọn nhện đã công phu chăng bên đường nọ sang
bên đường kia, chằng chịt biết bao nhiêu tơ nhện, trùng trùng điệp điệp, đối giá
một chú Muỗi Mắt nhỏ nhất loài muỗi cũng không chui lọt. Lại thêm, sừng sững
giữa lối đi, một anh Nhện canh gác. Hễ thấy bóng Nhà Trò là làm hiệu cho lũ Nhện
nấp hai bên đường kéo rạ
Khi tôi gần tới mạng lưới, nhìn vào các khe đá xung
quanh đã thấy lủng củng những nhện là nhện: Nhện mẹ, Nhện con, Nhện già, Nhện
trẻ, Nhện nước, Nhện tường, Nhện võng, Nhện cây, Nhện đá, Nhện ma ... ...đủ họ
nhà Nhện. Chúng đứng im như đá mà coi vẻ hung dữ.
Chị Nhà Trò bíu lấy tôi,
nấp sau càng tôi, khiếp quá, thu mãi người lạị Có lẽ bọn Nhện chưa trông
thấỵ
Tôi cất tiếng hỏi lớn:
- Ai đứng chóp bu bọn nàỷ Ra đây cho ta nói
chuyện.
Từ trong hốc đá, một mụ Nhện cái to nhất, cong chân nhảy ra, hai bên
có hai Nhện vách nhảy kèm. Ðúng đây là vị chúa trùm nhà Nhện. Nom cũng đanh đá,
nặc nô lắm. Vậy thì đầu tiên tôi hãy ra cái oai của tôị Tôi quay phắt lưng,
phóng càng đạp mạnh vào đầu mụ Nhện một cái đạp. Mụ nọ hoảng hốt, co dúm người
lại hãi ngaỵ Rồi thế là mụ cứ rập đầu xuống đất như cái chày giã gạo, tỏ ý hối
hận và sự hãi một điều gì đó- điều đó có lẽ mụ ta cũng chưa biết.
Tôi
thét:
-Cớ sao dám kéo cánh ra bắt nạt em Nhà Trò yếu ớt thế kiả Chúng mày có
của ăn của để, đứa nào cũng béo múp mông đít cả lượt như thế mà cứ cố tình đòi
nó một tí tẹo nợ đã mấy đời rôi, là không được. Ta cấm từ giờ không được đòi nợ
Nhà Trò nữạ Nó bé bỏng, làm chưa đủ nuôi thân, phải thương nó, xuý xoá công nợ
cho nó. Trên đời này, thù hằn, độc ác làm gì. Thử trông đấy, bay bắt nạt nó,
nhưng còn có ta khoẻ hơn, ta mới thử gió mấy cái đá hậu, mà xem ra chúng mày đã
thất đánh nghĩ lắm rồi, phải không?
Bọn Nhện núp phía trong cùng dạ vâng lao
xao " nghe rồi ạ" rối rít khe đá.
Tôi ra lệnh:
- Phá các vòng vây đị Ðốt
hết văn tự nợ đị.
Lũ Nhện nghe ngay lời tôị Cả họ nhanh nhẹn chạy ngang chạy
dọc, phá các dây tơ chăng lướị Con đường về tổ Nhà Trò trên cành lá mua có một
chiếc hoa tím phút chốc đã quang hẳn. Rồi vô số Nhện nhấp nhô tung tăng đến,
chân nắm chân ả Nhà Trò mà nhảy múa, hát ầm ĩ, rất vuị
Họ nhà Nhện còn định
mở tiệc thết tôị Ðược cái họ nhà Nhện thì lúc nào cũng khéo trữ lắm thức ăn
ngon. Nhưng tôi từ chối , nói rằng phải vội đị Hẹn dịp khác sẽ qua chơị
Tôi
từ giã bọn Nhện và Nhà Trò. Chị Nhà Trò ôm vai tôi cảm động không nỡ ly biệt, cứ
theo tiễn một quãng đường dàị Còn tôi, trong lòng hoan hỉ vì đã làm được việc
đầu tiên có ích cho đờị
Mấy hôm sau, tôi về tới quê nhà.
Cái hang bỏ hoang
của tôi, cỏ và rêu đã xanh kín lối vàọ Nhưng đằng cuối bãi, mẹ tôi vẫn mạnh khoẻ
. Hai mẹ con gặp nhau, mừng quá, cứ vừa khóc vừa cườị
Tôi kể lại từ đầu chí
cuối những ngày tháng qua trong may rủi và thử thách mà bấy lâu tôi trảị Bắt đầu
từ chuyện anh Dế Choắt khốn khổ bên hàng xóm.
Nghe xong, mẹ tôi ôm tôi vào
lòng, y như người ôm ẵm khi mới sinh tôi và bảo rằng:
- Con ơi! mẹ mừng cho
con đã qua nhiều nỗi hiểm nguy mà trở về . Nhưng mẹ mừng nhất là con đã rèn được
tấm lòng chín chắn thật đáng làm traị Bây giờ con muốn ở nhà mấy ngày với mẹ rồi
con đi du lịch xa mẹ cũng bằng lòng, mẹ không áy náy gì về con đâụ Thế là con
của mẹ lớn rồị Con đã khôn lớn rồị Mẹ chẳng phải lo gì nữạ
Mẹ tôi nói thế rồi
chan hoà nước mắt sung sướng và cảm động. Tôi nhìn ra cửa hang, nơi mới ngày nào
tôi còn trứng nước ở đây và cùng cảm thấy nay mình đã khôn lớn.
Tôi thưa lại
với mẹ:
- Mẹ kính yêu của con! Không bao giờ con quên được lời mẹ. Rồi mai
đây con lên đường, con sẽ hết sức tu tỉnh được như mẹ mong ước cho con của mẹ.

Chương IV

Bạn đọc hẳn đã biết
mục đích tôi về quê chuyến này, vừa thăm mẹ và vừa có ý tìm bạn cùng nhau đi du
lịch. Việc hỏi thăm mẹ, thế là đã xong.
Giờ tôi đi tìm bạn. Đất này biết mấy
ai kẻ tri âm ? Tìm bạn đã khó, huống chi lại là sự đánh bạn với nhau trong cuộc
lên đường lâu dài. Lên đường ! Lên đường ! Mỗi bước chân sẽ thấy một đổi thay.
Mỗi sớm mỗi chiều ta lại gặp cảnh vật mới. Lúc nào cũng đi tới một nơi xa lạ.
Không ai có thể mong ước hơn. Mới tưởng đến cũng đủ nao nức, bồi hồi.
Hỡi ôi
! Còn chi buồn bằng, tuổi thì trẻ, gân thì cứng, máu thì cuồn cuộn với trái tim
và lòng thiết tha mà đành sống theo khuôn khổ bằng phẳng : ngày hí húi đào bới
đất làm tổ, đêm thì đi ăn uống và tụ tập chúng bạn nhảy múa dông dài. Tôi không
muốn cho đến lúc nhắm mắt vẫn phải ân hận chẳng biết là cuối cánh đồng mênh mông
kia còn những gì lạ và cuộc đời ở đấy ra sao.
Tôi có hai anh một lứa sinh, và
ba anh em tôi đã được mẹ tôi cùng đưa đi ở hang riêng năm trước. Trong cuộc đi
tìm bạn, tôi nghĩ đến ông anh hai tôi đầu tiên.
Tôi đến thăm anh hai
tôi.
Thoạt nhìn cửa hang của anh, tôi đã hơi thất vọng. Cửa hang bé và nham
nhở, bẩn như lỗ giun đùn, lúc chui vào thì có từng đám rễ cỏ quệt xuống đầu, y
như vào một hang hoang, càng sâu càng ẩm mốc, lạnh tanh.
Trông thấy anh, tôi
giật mình. Trong bóng tối âm thầm, tôi phải chú ý mãi mới nhìn thấy và nhận ra
được mặt anh. Anh tôi gầy kheo như đến nỗi tưởng sức tôi mà đá thì chỉ phách một
cái cũng đủ khiến anh tôi bắn xa mười lăm trượng.
Nghe tiếng chân tôi bước
thình thịch, anh hoảng hốt, luống cuống, bối rối cả càng lẫn râu rồi cứ quanh
quẩn chạy vòng tròn, không biết chạy đi đâu. Tôi phải đánh tiếng mãi, anh mới
nhận ra tôi, bấy giờ anh tôi mới yên lòng và đứng im, chỉ còn hơi rung râu. Dáng
chừng tôi khoẻ mạnh, cứng cáp và đen bóng như cột nhà cháy bôi mỡ, anh còn sợ.
Thế là đôi râu cứ rung mạnh dần lên. Thật đáng cười và đáng thương !
Tôi hỏi
:
- Anh ơi ! Anh ốm hay thế nào mà còm nhỏm vậy ?
Anh nhăn mặt :
- Chú
nói be bé chứ không có anh váng cả đầu. Không anh không ốm, Tạng người anh thế
Bấy lâu chú đi làm ăn đâu mà những đứa độc mồm độc miệng bảo chú chết
rồi.
Tôi cười :
- Em chết làm sao được ! Đi xa thích lắm. Em về chuyến
này, trước thăm mẹ và các anh, sau rủ anh cùng đi xa.
Anh hoảng hốt hỏi lại
:
- Đi đâu ?
Tôi đùa, quát to :
- Đi xa ! đi xa !
Thế là ông anh tôi
thất kinh, trễ cả hai râu mũi xuống. Anh khụyu chân ngã giụi và nói lảm nhảm :
"Đi...xa...chết...nó...chết".
Thảm hại quá ! Vì đâu anh tôi mắc bệnh sợ đến
như vậy, cái gì cũng sợ, chưa chi đã sợ, sợ đến chết ngất. Không phải bệnh ấy có
từ bẩm sinh đâu. Lúc bé, anh em chúng tôi đều khoẻ mạnh như nhau. Câu chuyện
bệnh sợ của anh tôi như sau :
Ra ở hang riêng ít lâu, một hôm anh đi chơi tha
thẩn vào vườn rau. Anh đứng dưới chân một cây cải xanh. Trên mép lá, một chim
Chích đang nhặt sau. Có thể là vô ý, chim Chích ỉa toẹt một bãi trúng lưng anh.
Anh giũ cánh, lẩm bẩm chửi đứa nào bậy bạ, mà anh không biết đứa nào, bởi vì lúc
ấy chim Chích làm xong công việc vô ý ấy rồi điềm nhiên cong đuôi chui vào khều
con sâu trong kẽ chiếc lá cải to.
Nghe tiếng chửi, chim Chích quay ra, Chim
và Dế đâm chuyện cãi nhau. Một bên thì chửi đứa ỉa xuống lưng tao. Một bên thì
bảo mày vu oan cho ông. ( Vì anh tôi đã giũ sạch ngay bãi cứt chim trên lưng rồi
).
Không ai chịu nhau thì phải đến đánh nhau vậy. Thằng chim Chích kia thì
bằng hạt mít, chân nó leo kheo như cái tăm hương và cái mỏ oặt như sợi bún, còn
anh tôi thì nào răng sắc, nào có ngạnh vênh rất hiểm, cứ dấn mạnh lên thì choảng
cho nó vỡ mày vỡ mặt ra chứ. Thế mà đù đờ đến nỗi anh tôi thua. Anh tôi co cổ
chạy, Nó đuổi theo. Anh chạy thục mạng, nó cứ bay trên đầu, nó mổ xuống. Anh tôi
sợ quá, vấp ngã ngửa, nó cũng không tha, nó vẫn đuổi đánh, có lúc anh tưởng chết
dọc đường. Rồi phải lê dần, chạy lê thế mà nó vẫn mổ, vẫn đánh, nó đuổi đến khi
lẩn được vào trong hang thì khắp người máu me, hai cánh ngoài rách nát cả và nằm
chết ngất.
Không biết mấy hôm mới tỉnh. Từ đấy, nghe tiếng gió thổi ngoài cửa
hang cũng sợ, tưởng thằng chim Chích lại đến đuổi đánh trên đầu. Không dám đi
đâu nữa. Đói lắm mà đến khuya mới dám ra cửa lôi vội mấy cái cỏ già vào nhấm
nháp. Thế là ốm dần. Cứ thế này rồi thì mai kia cũng đến chết vùi thân trong
hang mà thôi.
Một lúc sau, anh tôi mới dần dần tỉnh. Tôi cũng chẳng muốn nói
thêm lời nào. Càng không dám đùa nữa. Ngại anh tôi có thể chết ngất mà chết hẳn
chăng .
Tôi ra ngoài bãi, hái mớ cỏ non và tươi nhất đêm vào biếu anh. Tôi
lựa nói mấy câu an ủi. Đến lúc anh tôi tỉnh táo như thường rồi tôi mới khéo
trách sao hồi đó anh không ngửa mặt giơ càng lên vừa đánh vừa đỡ vừa lùi vào
hang, phỏng thử thằng Chích láo lếu đã làm chi nổi ! Anh tôi cũng chẳng tỏ vẻ gì
ngẫm nghĩ để hoạ may còn nhớ lại được chút mạnh bạo nào không, anh chỉ lắc
đầu.
Tôi lặng lẽ ra khỏi hang anh. Cũng không có một ý nghĩ rõ rệt. Còn nghĩ
sao nữa, khi anh ấy đã run rẩy hèn đớn đến nỗi ai nói to cũng giật mình thì có
gì mà hy vọng rủ anh đi được.
Tôi đến thăm anh trưởng tôi.
Hang anh trưởng
tôi rất khang trang. Coi vẻ phong lưu. Tôi đã biết tính anh thích ăn ngon, ưu
phép tắc tôn ti trật tự, hay bắt bẻ vặn. Tôi chào. Mặt anh hằm hằm đương tức tối
điều gì. Tôi phải thưa với anh rằng bao nhiêu lâu anh em xa cách, em đã trải
những phút gian nan, tính mệnh treo đầu sợi râu, anh có biết không, em lặn lội
từ xa về đây để gặp anh, sao trông thấy em, mặt anh cứ lạnh như đá thế kia
?
Anh tôi nói mát :
- Chả dám ! Chú còn nhớ phép lịch sự đến thăm anh. Xin
chả dám.
Tôi đáp :
- Thưa anh, đi đâu thì em vẫn nhớ anh em ta cùng lứa mẹ
sinh ra.
Anh cười nhạt :
- Hừ, chú bảo chú nhớ anh mà lại vào nhà thằng
hai trước khi đến đây, thế thì phỏng thử chú coi gia giáo nhà ta ra cái gì, đuôi
lộn lên đầu hử ?
Thế ra anh tính giận tôi đã quên tôn ti thứ bậc. Thảo nào,
mặt anh nặng như cái bị. Tôi định cãi lại một câu. Chẳng gì thì tôi đã đi đây đi
đó, tôi không thể cung kính theo được cái thói trên dưới thứ bậc và cái việc
chấp nhặt nhỏ mọn này. Nhưng chợt nhớ đến đây để rủ anh cùng đi, tôi đã quên tức
và từ tốn trình bày :
- Thưa anh, em cũng biết thế, nhưng vì anh hai đau yếu,
lai tiện em đi qua nhà, thấy nên vào thăm anh ấy trước. Thế đấy, chắc anh vui
lòng rồi.
Anh tôi không vui lòng, anh tôi vẫn to tiếng, hỏi giật giọng :
-
Mấy năm nay chú đi đâu ?
- Em đi du lịch.
- Du lịch ? Đi du lịch, đi buôn
bán ?
Tôi cười :
- Chẳng buôn bán gì đâu. Du lịch là xem xét các nơi cho
mở mang trí óc ra.
Anh tôi cười khẩy :
- Đi không kiếm được món ngon thì
chỉ đi mỏi chân, có động dại mới đi như thế. Đi lang thanh thất thểu thì ai ở
nhà trông nom phần mộ tổ tiên, ai đèn hương cúng giỗ các cụ ? Thời bây giờ đứa
nào cũng nống lên với đi ! Quân bất mục bất hiếu là chú, chú biết không ?
Tôi
giận lắm, nhưng chỉ cười thầm. Đáng lẽ mẹ tôi nói những câu ấy mới phải. Nhưng
mẹ hiểu, mẹ đã vui mừng thấy con bay nhảy sông hồ. Tôi lại nghĩ giá tổ tiên tôi
mà biết được việc này hẳn các cụ cũng phát chán cái thằng con cháu cứ khư khư ôm
miếng đất đến mòn đời, chẳng làm được gì để lấy tiếng thơm cho cha ông, Anh này
mới dúm tuổi mà lụ khụ hơn cả người già lẫn cẫn.
Đằng nào tôi cũng cần nói rõ
ý kiến của tôi. Tôi nói :
- Thưa anh, em cũng biết rằng trên đời này muốn mở
mang trí óc thì phải bước chân đi ra bốn phương "một ngày đàng một sàng khôn",
tổ tiên ta dạy thế chứ các cụ không khuyên ta ngồi xó đâu. Cho nên em về đây,
trước thăm anh, sau muốn rủ anh cùng đi phiêu lưu với em.
Anh tôi hét to
:
- Mày chửi tao à ? Mày chửi tao.
Rồi xông đến trước mặt tôi. Nhưng tôi
biết dù nổi nóng thế, anh cũng chẳng dám động đến tôi. Bởi tôi lực lưỡng to gấp
mấy anh. Quả thế, cáu lắm anh cũng chỉ dám cụng trán tôi và dừng lại, trừng mắt
thế thôi.
Tôi bực mình, song vẫn cố làm vẻ bình tĩnh. Cái bình tĩnh lạnh lùng
ngụ ý khinh khi.
Tôi nghênh mặt lên, không chào, lặng lẽ quay ra. Đuôi cánh
tôi quay chổng vào mặt anh một cách kinh thường. Tôi đã từ giã ông anh cổ hủ của
tôi một cách ngạo mạn như vậy. Để mặc ông anh tức tím ruột. Tuy vậy anh cũng
không dám đuổi đánh tôi, đành ôm mối căm hờn vì có đứa em hỗn láo dám đi phiêu
lưu !
Tôi còn đi tìm vài anh em quen nữa. Song xem ra chỉ phường giá áo túi
cơm thì lắm lắm. Có anh cũng như anh trưởng đã nói rằng nhà mình con một, không
thể nhất đán rời quê hương. Có anh mới nghe tôi nói đu du lịch đã xanh mặt lại
và vái tôi. Có anh ngẩn ngơ hỏi :"Đi xa thế độ mấy hôm thì về được ?" Tôi chẳng
buồn trả lời.
Một buổi chiều, tôi đứng bờ đầm nước, trông ra. Khi hoàng hôn
xuống, mặt nước trời bỗng sáng lên trong giây lát, đượm vẻ bao la khêu gợi vô
hạn lòng giang hồ.
Bỗng sau lưng có tiếng ồn ào. Quay lại, tôi thấy một Dế
Trũi đương đánh nhau với hai mụ Bọ Muỗm. Hai mụ Bọ Muỗm vừa xông vào vừa kêu om
sòm. Ai đã nói rằng "vừa đánh trống vừa ăn cướp", lúc ấy tôi đã thấy tận mắt cái
cảnh thật đúng câu ví vậy. Hai mụ giơ chân, nhe cặp răng dài nhọn, đánh tới tấp.
Trũi bình tĩnh, dùng càng gạt đòn rồi bổ sang. Hai càng Trũi móc toẽ đằng trước,
khi hươi lên, coi oai như cặp chuỳ đồng.
Tôi đứng ngắm và khen thầm. Xưa nay
tôi vẫn có ý coi thường các cậu Dế Trũi - Dế Trũi quê kệch, mình dài thuồn
thuỗn, bốn mùa mặc ái gi-lê trần. Nhưng bây giờ, nhìn anh Trũi nhanh nhẹn này,
tôi hiểu rằng không nên chỉ xem bề ngoài mà coi thường ai một cách hồ đồ như
vậy.
Trũi gan góc, một chống với đôi mà mà địch thủ vẫn luôn luôn bị cú đòn
đau. Nhưng hai mụ Bọ Muỗm cứ vừa đánh vừa kêu, làm cho họ nhà Bọ Muỗm ở ruộng
lúa gần đấy nghe tiếng. Thế là cả một bọn Bọ muỗm lốc nhốc chạy ra. Trũi biết
thế nguy, lủi khỏi vòng chiến nhảy bòm xuống dòng nước, bơi sang bên này. Cách
nước rồi, yên trí, Trũi lại nghênh ngang đứng hướng về bên kia, giơ chân, giơ
càng doạ lại bọn Bọ Muỗm vừa kéo tới. Thấy thế, bọn Bọ Muỗm tức, bật lên một cử
chỉ bất ngờ là chúng bay ào sang rợp cả mặt nước.
Trũi ta không dè bọn Bọ
Muỗm bay mau thế. Anh ta chỉ kịp giơ hai cái càng răng cưa tròn xoe lên thì đã
thấy không biết bao nhiêu răng, móc đánh, chém tới tấp xuống. Trũi ngã quay. Lũ
kia xô cưỡi lên. Nhất định có án mạng phen này.
Tôi vội nhẩy tới. Bọn Bọ Muỗm
hốt hoảng bay đi hết. Trũi nằm chỏng gọng, bất tỉnh nhân sự. Tôi vực về cửa
hang, lấy nước phun vào mặt Trũi.
Một lát, Trũi tỉnh, còn rên hừ hừ. Bị nhiều
đòn đau thâm tím cả mình.
Trũi kể tôi nghe. Vốn trước kia hang Trũi xóm xa
bên cánh đồng khác. Một lần sang bên sông, thấy cỏ tốt quá bèn đến ở bên đó. Xóm
ấy có Bọ Muỗm trú ngụ nhiều. Bọn Bọ Muỗm thấy tự dưng có kẻ lông bông ở đâu đến,
không ngày nào không có Bọ Muỗm đến sinh sự. Chúng cắt lượt nhau suốt ngà vào cà
khịa, làm cho Trũi không chịu được. Nhưng Trũi vẫn gan lì. Có khi chúng dọa đánh
chết Trũi.
Trũi rất ngang, không sợ. Đứa nào chửi thế nào, Trũi chửi lại thế
ấy. Đứa nào muốn đánh nhau, Trũi đánh nhau. Tiếng Bọm Muỗm bắng nhắng thế, nhưng
dù thế cũng phải kiềng kẻ gan dạ, nên cũng mới chỉ có những cuộc xô xát xoàng
thôi. Trận ẩu đả hôm nay là to nhất. Bọn bọ muỗm định đánh chết Trũi thật. Chúng
cho hai mụ ra sinh sự, lấy cớ rồi kéo cả lò ra. Đây là trận đòn thù chứ không
phải cuộc ẩu đả tình cờ như tôi tưởng lúc mới đầu.
Trũi rối rít tạ ơn. Tôi
khuyên Trũi nên ở lại hang tôi mà chữa bệnh cho tới khi khỏi hẳn mới về.
Được
ít lâu, các vết thương của Trũi lành dần.
Mấy hôm trò truyện cũng Trũi, tôi
biết tính Trũi rấy vui, hay nói pha trò và yêu đời. Nhưng tôi thích nhất Trũi
cũng ưa sự đi đây đi đó, Trũi thường khoe rằng tuy Trũi còn ít tuổi nhưng đã
từng đi xa. Tôi ngỏ ý rủ Trũi sẽ cùng đi du lịch. Tôi bảo rằng ở phía chân trời
xa kia chắc có nhiều cái lạ, không nên về đồng cỏ cũ nữa. Trũi reo lên, nhận lời
ngay.
Chúng tôi kết làm anh em.
Từ hôm ấy, Trũi ở luôn hang tôi và Trũi
tôn tôi là anh. Còn tôi gọi Trũi là em. Thề rằng từ đây sinh tử có
nhau.
Chúng tôi sửa soạn.
Một ngày cuối thu, tôi và Trũi lên đường. Hôm ấy
nước đầm trong xanh. Những áng cỏ mượt rời rợi. Trời đầy mây trắng. Gió hiu hiu
thổi như giục lòng kẻ ra đi. Thế là tôi rời quê hương lần thứ hai.

Chương V

Đi lùi về phía sau hang
tôi, có một cánh đồng lớn. Trèo lên ngọn cỏ lau cao nhất, ngước mắt trông chỉ
thấy xa tít tắp mà chẳng thấy chân trời. Khởi đầu, chúng tôi định đi suốt cánh
đồng và bãi hoang.
Chúng tôi, ngày đi đêm nghỉ, cùng nhau say ngắm dọc đường.
Non sông và phong tục, mỗi nơi mỗi lạ, mỗi bước rời chân mỗi thấy tuyệt vời.
Nhìn không biết chán. Mỏi chẳng muốn dừng. Bạn đọc yêu quý, thật có đi, có trải,
còn như ro ró cái thân sớm chiều ngơ ngẩn góc bãi cửa hang thì sao hiểu được
trời đất, bến bờ là đâu.
Ngày kia, chúng tôi mê mải đi, tối lúc nào không
biết. Một lúc, mặt trăng trắng bạch từ từ nhô lên.
Đêm ấy, trăng sáng lắm.
Tôi bàn với Trũi, nhân đêm sáng trăng, trời đẹp và mát, ta cứ đi, không cần ngủ
đỡ. Nhưng nửa đêm, nổi cơn mưa lớn. Chúng tôi ẩn lại dưới tàu lá chuối, cả đêm
nghe mưa rơi như đánh trống trên đầu. Sáng hôm sau, bừng mắt dậy, trời đã tạnh
hẳn. Tôi nhìn ra trước mặt, thấy một làn nước mưa mới chảy veo veo giữa đôi bờ
cỏ. Đây là con sông mà đêm qua chúng tôi không rõ.
Tôi bảo Trũi : "Xem như
dòng sông này chảy ngoặt về phía bên kia, tức là cũng dọc theo đường mà chúng ta
định đi. Mấy hôm chúng mình quốc bộ đã nhiều, bây giờ ta thử xuống sông đi thuỷ
một chuyến. Trũi nghĩ thế nào ? Cũng phải tập cho quen sông nước chứ !"
Trũi
nghe ngay. Trũi bàn mỗi đứa nên đi một chiếc thuyền bằng lá sen thật khô. Mùa
nước lớn muộn này cái giống sen nhật trôi lang thang mặt nước vẩn vơ như chim vỡ
tổ. Mỗi chiếc lá có một bầu phao khô to như quả trứng, cưỡi lên thì nhẹ và êm
lắm. Tôi cũng nghĩ thế. Nhưng tôi bàn thêm : lấy vài lá sen nhật ghép lại đóng
thành bè đi chung, tiện lợi hơn nhiều. Chúng tôi bèn ghép ba bốn cánh sen nhật
lại, làm một chiếc bè.
Bè chúng tôi theo dòng trôi băng băng.
Mùa thu mới
chớm nhưng nước đã trong vắt. Trông thấy cả hòn cuội trắng tinh nằm dưới đáy/
Nhìn hai bên ven sông, phong cảnh thay đổi đủ điều ngoạn mục. Cỏ cây và những
làng xa gần, núi xa luôn luôn mới. Những anh Gọng Vó đen xạm, gầy và cao, nghênh
cặp chân gọng vó đứng trên bãi lầy nhìn theo hai tôi, ra lối bái phục. Những ả
Cua Kềnh cũng giương đôi mắt lồi, tình tứ và âu yếm ngó theo hai tôi với muôn vẻ
quý mến. Đàn Săn Sắt và cá Thầu Dầu thoáng gặp đâu cũng lăng xăng cố bơi theo bè
hai tôi hoan nghênh váng cả mặt nước.
Mỗi hôm, cứ chừng gần nửa buổi. Trũi
lại khoan thai thò cái càng như chiếc bơi chèo thả xuống nước lái bè vào bờ lấy
cỏ ăn. Cái cách vừa đi vừa nghỉ ấy cũng mất thì giờ nhiều. Sau chúng tôi định đi
luôn một thôi nhiều ngày. Thế rồi có lần ghé vào bờ, chúng tôi chọn bụi cỏ tốt,
hái đầy xuống đầy bè cỏ non, tưởng phải chén đến hai phiên chợ mới hết. Nhưng đi
sông nước chóng đói, mới có hai ngày một đêm, đã lại phải tạt vào hái cỏ. Tuy
vậy, cũng nhanh hơn trước nhiều.
Đêm ấy, trời tối như mực. Tôi ngồi phục vị,
mơ màng nghe nước óc ách chảy như tiếng đàn thảnh thơi ai gảy dưới gầm bè mà ngủ
quên lúc nào không biết. Khi dậy, trời đã sáng.
Nhưng ô hay ! Sao thế kia ?
Nhìn xung quang tôi không biết để đâu cho hết bâng khuâng. Quay sang bên cạnh,
thấy Trũi cũng đương đờ ra. Hai cái râu Trũi hơi đụng đậy, chắc cu cậu đương xúc
động lắm. Bè chúng tôi không còn ở trong dòng sông xinh đẹp hôm qua với hai bờ
cỏ non xanh tươi mà bây giờ chúng tôi đương trôi vào quãng mênh mông, không
trông thấy hút bờ phía nào. Như ở giữa bể. Nghĩa là chúng tôi đã từ sông mà trôi
ra vùng nước lớn từ đêm hôm qua. Chao ôi những bất trắc gì đang đợi chúng tôi
đây ?
Tôi sục tìm trong bè xem có vật nào khả dĩ dùng làm bè bơi chèo được.
Nhưng chẳng có chi, ngoài mấy cái xương sống lá và một ít cỏ. Trũi lại thò hau
chiếc càng bơi chèo của mình xuống bơi một lúc. Nước to, bè dềnh ngược dềnh
xuôi, cái bơi chèo càng kia chẳng thấm vào đâu. Trũi tỏ vẻ chán nản, ngước lên
thở dài. Bây giờ đành lênh đênh giữa nước, không cách gì khác là mặc gió đưa đi
đâu thì đưa. Đưa vào bờ nào đó chờ đợi ở chỗ tận cùng ấy. Mà gió thì đương thổi
bè đi xa.
Chúng tôi đành nằm yêu chờ đổi gió và rủi may. Sóng đánh cao quá.
Đứng trên bè trông ra thấy sóng nối nhau nổi lên lồi lõm như núi trước mặt. Bè
chúng tôi lao từ ngọn sóng xuống cuối sóng, nhiều lúc tưởng chui ngụp cả vào
trong nước. May nhờ được cái bè vốn nhẹ nên tuy nước dữ, chúng tôi bán chật chắc
sóng cũng không lật chết nổi chúng tôi.
Có điều tôi quên chưa nói cùng bạn
đọc, ấy là cái dạ dày của chúng tôi vốn rất háu ăn, lại phải xốc vác trên sông
nước, cho nên chóng lép ghê. Thường một ngày tôi chén tới ba bữa là ít. Mà bây
giờ, dần dần mới vài ngày lênh đênh đã nhẵn hết cỏ. Thế là bốn phía vẫn mênh
mang không thấy bến bờ nào hết. Trũi lại nhìn tôi, băn khoăn, buồn. Tôi cố bình
tĩnh, vẫn vui như thường. Thấy thế, Trũi cũng hơi yên lòng. Tôi vũ cánh múa
càng, vừa múa vừa hát nghêu ngao. Trũi cười. Rồi Trũi cũng múa càng lên. Trong
cơn gian nguy, có được sự bình tĩnh cũng đã là có một cớ để tin tưởng.
Qua
ngày thứ hai thì tôi cũng hết hơi. Mỗi khi há miệng, ruột lép muốn co lên/ Trũi
tìm cách gặm lại những mép lá sen khô. Nhưng ăn lá khô khác gì ăn gỗ không nuốt
được. Vừa đói vừa mệt, mà chúng tôi lại không dám nhắm mắt ngủ, sợ nếu chợp đi,
vô ý không bám vững vào bè, gặp sóng to đánh, bè úp không kịp níu lại, hoặc có
con cá lớn đói mồi nào quẫy lên đớp nhằng một cái thì mất mạng như chơi.
Ngày
thứ ba, một màu nước trắng
Ngày thứ tư, vẫn một màu nước trắng
Ngày thứ
năm, màu nước trắng
Ngày thứ sáu, nuớc trắng.
Ngày thứ
bảy...trắng...
Ngày chín
Ngày mười
Qua ngày mười, cả hai chúng tôi
không đứa nào còn có thể đứng lên được. cái đói ghê gớm cứ đánh liệt dần từng bộ
phận trong người, bây giờ đến lúc nó làm dúm kheo lại, chân run lẩy bẩy, lại
phải nằm móp bụng xuống. Từ chỗ này muốn qua chỗ khác, chúng tôi chỉ lách nhích
từng tẹo.
Trũi khẽ thở dài :
- Chết mất, anh ạ.
Tôi đáp :
- Đừng lo.
Xem mây vẩn trời, đêm nay có cơ đổi gió. Anh thấy hình như có cái bóng xanh mờ
mờ đằng kia. Có phải đấy là bờ, gió mà đưa được anh em ta về chỗ bờ xanh xanh ấy
là tốt rồi. Trũi bảo Trũi không nhìn thấy . Còn tôi, không biết là loá mắt hay
đấy cũng chỉ là tưởng tượng trong hy vọng mà thôi. Hơi sức mỗi lúc một khác.
Chiều hôm ấy thì đã đến cung cảnh muốn nói đôi câu, chúng tôi phải ghe vào nhau
thì thào, tiếng cứ phào phào.
Trũi băn khoăn. Trũi hay nhìn trộm tôi, tôi
đoán thế, tôi hỏi luôn :
- Chú sắp có mưu gì bàn cùng anh ?
Trũi lắc đầu.
Nhưng lát sau, Trũi nói :
- Thưa anh, em nghĩ anh em mình khó lòng thoát
chết.
Tôi gạt :
- Chú đừng nghĩ thế mà nản lòng anh em ta.
Trũi tiếp
:
- Anh mắng thì em cũng nói. Em tuyệt vọng rồi, mắt em mờ đi rồi đây
này.
Trũi im một lát rồi lại thều thào :
- Em trộm nghĩ chết thì đành
chết. Nhưng không nên chết cả, vô ích, ta phải tìm cách...
Tôi hỏi :
- Chú
nói như vậy nghĩa là sao ?
Trũi ngập ngừng :
- Nghĩa là...Nghĩa là...ta
tìm thứ gì tạm ăn cho sống được. Em có đôi càng...anh...
Tôi ngắt lời :
-
Thôi anh hiểu bụng chú rồi. Chú cứ nghĩ rằng không nhẽ anh em ta lại chịu chết
lênh đênh cả như thế này, mà phải cứu sống lấy một. Chú định để anh ăn thịt chú,
chú chịu hy sinh cho anh sống. Ta khen chú điều thủy chung. Nhưng em ơi ! Tử
sinh là lẽ thường mà mạng em cũng như mạng anh, đều quý cả. Huống chi, chẳng lẽ
chúng ta chịu nằm chết đói trên mặt nước này ? Dù thế nào cũng không bao giờ nản
chí...
Trũi cứ khẩn khoản rồi chìa càng lên mời tôi ăn. Trũi gượng cười bảo
rằng Trũi cụt cả hai càng cũng không sao, không thể chết, vẫn khoẻ như thường.
Trũi đã thấy có anh dế cụt càng như thế. Tôi gạt phắt đi và mắng Trũi. Sau cùng
anh em tôi ôm nhau mà khóc. Những giọt nước mắt thương nhau ấy đã làm Trũi yên
tâm và bình tĩnh trở lại.
Đêm ấy, trời trở gió, chơ vơ giữa trời nước, gió
lại thổi nhiều, lạnh quá. Chúng tôi nằm co quắp vào nhau. Trũi ngửa mặt lên
trời, gần như ngất đi. Họ dế chúng tôi, ai cũng vậy, chỉ có khi sắp chết thì mới
chịu phải nằm ngửa. Bây giờ thấy Trũi như thế, tôi đã lo lo. Tôi sờ lên mặt Trũi
xem còn thở không, rồi lay gọi, mãi Trũi mới ú ớ tỉnh. Trời nghe trở gió ầm ầm
trên mặt nước. Tôi chợt nảy cái mừng vu vơ: " Có lẽ gió này đưa chúng tôi vào
bờ. Có lẽ thế...Có lẽ..." Tôi chợp mắt, cũng chiêm bao thấy thế. Tới nửa đêm,
tôi cũng mệt quá, thiếp đi.
Sớm sau, nghe đầu bè có tiếng động rền như tiếng
sấm. Tôi thức dâhy, hé cặp mắt nặng nề.
Nhưng mắt vừa hé đã bị chói đầy ánh
sáng mặt trời. Tôi nhích đầu lên - cổ đây như bị ai cứa - tôi thấy ngợp mắt một
bờ cỏ xanh rì. Thì ra bè chúng tôi, từ lúc nào đã trôi vào gần một bờ cơ, cái
tiếng sấm đằng kia vang lại chỉ là những tiếng động quen thuộc của làng xóm đằng
ấy đương rộn rã trong một ngày nắng.
Tôi bò đến lay Trũi. Trũi vẫn nằm nhuôi
như chết. Tôi phải nghe và đập vào ngực xem còn thở không. Vẫn còn. Tôi cúi
xuống ngậm nước phun vào mặt Trũi. Chốc Trũi hắt xì hơi liền ba cái. Vừa tỉnh,
mắt còn nhắm, Trxu đã rền rĩ kêu. Tôi trỏ vào bờ xanh xanh. Trũi nghển cổ nhìn
rồi rú lên. Trông thấy sống. Thế là tự nhiên chúng tôi khỏe hẳn hơn lúc
nãy.
Nhưng cũng phải đến chiều, bè chúng tôi mới giạt vào và bấy giờ chúng
tôi mới lên được bờ. Bè vào sát bụi cỏ, tôi túm lấy leo. Trũi cũng làm như tôi,
không đến nỗi rơi xuống nước.
Chúng tôi lên bờ, để lại đằng sau chiếc bè
trống không nhẹ bỗng, vụt cái, trôi vèo vèo vào gió nước. Bè ơi bè, từ nay giã
biệt mày.
Tôi cúi xuồng gặm miếng cỏ. Bên cạnh, Trũi húc đầu hi húi ngồm
ngoàm ngốn tự lúc nào. Thứ cỏ đó, cỏ nước. Lá cứng nhiều gân và ngăm ngăm đắng.
Phải như mọi ngày, tôi chẳng thèm ghé răng. ấy vậy mà lúc đó chén ngon đáo để.
Thế mới biết, đã đói, nuốt đất cũng thấy được.
Ăn xong, trời đổ tối. Cẩn
thận, chúng tôi chạy một mạch vào trong đề phòng nếu đêm có mưa, nước lớn không
cuốn chúng tôi đi được. Đến bãi cỏ trên mô đất cao, chúng tôi lăn ra đánh giấc
say sưa.
Sáng hôm sau, tôi trèo lên ngọn hoa cỏ xước, ngắm địa thế chỗ chúng
tôi bạt phong vào. Đó là khoảng bãi rộng, lầy lội bùm tum toàn giống cỏ nước.
Quá phía trên, đất hơi ráo, nhưng cũng chỉ độc một thứ cây ké hoa vàng rượi. Xóm
ấy xưa rày sống vất cả trong bùn lầy nước đọng. Dân cư chỉ có vài nhà Cóc, mấy
anh ễnh Uơng, Chẫu Chàng, Nhái Bén, một ếch Cốm và một chú Rắn Mòng. Hoặc giả
cũng có thêm một vài giống nữa, nhưng cả cái xóm bùn lội đen ngòm với da dẻ chân
tay loài ở bùn cũng om như thế, ít ai mới nhìn đã mới nhìn đã phân biệt ngay ra
được.
Xóm ở chơ vơ trong cái cù lao giữa nước, muốn vào đất liền phải qua bãi
lầy và một dòng sông nhỏ. Theo thói quen ở bãi, vả lại, đường sá đi lại diệu
vợi, mọi nhà trong cù lao không mấy ai ra ngoài, không ai nghe biết tin tức mọi
nơi. Suốt ngày bàn tán quanh quẩn lúc nào cũng vang động tiếng cãi cọ, tranh
nhau đoán suông xem bao giờ thì trời mưa. Suốt đời họ mong mưa. Bởi có mưa, đất
lầy nhuyễn ra, dễ đào bới, mới được cái ăn. Cứ điều qua tiếng lại, mỗi miệng
thêm một lời, không ai nhịn ai, uồm uồm oang oang mãi lên. Cánh này đã to tiếng
thì thì phải biết là ầm ĩ. Mới có cậu ễnh ương căng mép, phình bụng chỉ nói một
câu bình thường cũng vángt ai cả xung quanh rồi.
Chúng tôi vào đây, nghe loạn
xạ, mà đi một lúc chưa gặp ai. Mãi sau có anh Rắn Mòng trông thấy chúng tôi Rắn
Mòng ngoe nguẩy trườn ra - chỉ có trẻ em nhút nhát thì sợ Rắn Mòng chứ thật ra
anh Rắn Mòng hiền như cái đụn rạ, Không ai thấy anh nói bao giờ, tưởng câm,
nhưng anh ấy chỉ có tính ít nói thôi. Hàng ngày, anh Mòng vơ vẩn trên mặt nước
đợi mồi. Một Muỗi Mắt, một gã Bọ Bèo lạc tới, anh tợp ngay. Nhưng thường đợi cả
tháng cũng chẳng được cái tợp nào. Mòng đương lúc đói, mới nghe tiếng chân chúng
tôi đi tới liền bò ra. Nhưng khi thấy chúng tôi to lớn, chân càng gai ngạnh
không thể là mồi của anh thì, thì Mòng lại cúp mắt xuống, nhìn chỗ khác và trườn
đi.
Sau có Nhái Bén trông thấy chúng tôi. Nhái Bén tính nhau nhảu liền ra bảo
ễnh ương đi rong khắp nơi đánh lệnh vang vang rao cho cả làng nước biết có người
lạ vào địa phận. Thế là, cả xóm lô nhô kéo ra. Trông những cái bụng lép và nét
mặt vêu vao, tôi đoán biết họ kéo ra làm gì. Họ ra xem chúng tôi có gì cho ăn
hoặc chúng tôi có phải là thức ăn được không. Nhưng thấy chúng tôi sừng bướng,
đầu mình bọc giáp sắt, chân mang khí giới nhọn hoắt thì họ lại lờ vờ lảng
dần.
Đã lâu trời không mưa, không có nước dềnh vào xóm - nước hồ lâu mưa thì
trong vắt, chỉ đẹp mắt mà không có thức gì ăn nên dân cư trong hồ đói lắm. Bao
giờ cũng vậy, sự cùng quẫn hay khiến ta nghĩ ngợi và giận dữ. Không biết vặc vào
ai. Chẳng biết trời ở đâu mà lôi xuống bắt làm mưa - dù cho tiên sinh Cóc có
được tiếng là cậu ông trời đi chăng nữa thì cũng đành chịu, cho nên họ đâm ra
nóng tính, động một tí cũng cáu kỉnh, bực tức ầm cả lên. Trong xóm không lúc nào
dứt tiếng chửi vã. Nhà này đòi nợ nhà kia, chỗ này bàn, chỗ kia tán, inh ỏi
những uôm oạp, những kèng kẹc ngày đêm không bao giờ ngớt, bởi vì không biết
giải quyết thế nào.
Thấy chẳng ăn thua gì, mấy anh nọ lảng đi như Rắn Mòng.
Chỉ còn đôi ba bác Cóc ngẩn ngơ đứng lại. Một Cóc tóp tép miệng, như tợp được
mồi, vờ nhai cho đỡ thèm. Một Cóc khác bước ra, cất lên một giọng rất văn vẻ (
Cóc vẫn nổi tiếng thầy đồ, thầy đồ Cóc trong tranh Tết ) :
- Hà cớ mà nhị vị
tráng sĩ du nhàn qua bản thôn ?
Rõ chán, nói chữ mà chưa chắc đã biết nghĩa,
tôi bấm bụng nhịn cười thầy đồ Cóc rồi dùng cái khoa giao thiệp hoa mỹ khôi hài
đó đáp đùa lại :
- Thưa tiên sinh, chúng tôi đi du lịch.
- Kèng kẹc ! Du
lịch ! Kèng kẹc ! Du lịch ! Vậy bỉ phu xin hỏi nhị vị tráng sĩ, nhị vị xưa rày
là tay dọc ngang nào biết trên đầu có ai, thế thì chắc nhị vị phải nghe tiếng từ
lâu rằng bỉ phu mặc dầu thanh bạch ở hang dưới đất nhưng bỉ phu là cậu thằng
Trời đấy ! Nhị vị qua chơi nhiều nơi trên hoàn cầu, nhị vị có gặp thằng cháu
"trời đánh thánh vật" nhà tôi ở đâu không ?
Trũi mỉm cười, dùng càng hích tôi
một cái. Tôi nháy, ý bảo phải nghiêm một chút, gặp đứa dở hơi thì cũng cứ liệu
lời cho qua chuyện mới được. Tôi bèn lấy điệu vuốt râu tưởng tượng, làm vẻ đứng
đắn trả lời rằng :
- Thưa tiên sinh, chúng tôi có gặp ông Trời.
- Kèng kẹc
! Rất tiếc ! Kèng kẹc ! Rất tiếc không được tương kiến trước. Thế thì nếu như từ
nay về sau nhị vị tráng sĩ có còn gặp nó thì hỏi nó cho bỉ phu rằng : Vì lẽ gì
mà lâu nay bản thôn không có nước mưa ? Cái thằng "trời đánh thánh vật" cháu tôi
mê mải tổ tôm xóc đĩa ở đâu mà không biết suốt đêm cậu Cóc nó phải nghiến răng
kèng kẹc đến nỗi đâu đâu cũng nghe như tiếng trống đăng văn ấy chăng, đến đỗi
cậu nó đã nghiến mòn hết cả răng rồi đấy chăng ?
Suýt nữa tôi bật cười thành
tiếng. Giỡn chơi thế chứ nào tôi biết cái lão Trời "trời đánh thánh vật" ấy ở mô
tê ! Tôi còn đương bụm miệng nhịn cười, nhưng Trũi đã ngứa tai không giữ nổi vai
kịch, bỗng choang một câu :
- Trời với đất, cậu với cháu, chỉ vớ vẩn ! Nói
thẳng thừng là muốn ăn mà chỉ ngửa tay thế thì kêu đến sái cổ, gãy răng, gãy hàm
nữa cũng chẳng quả sung nào rụng trúng vào mồm đâu.
Cóc còn đương ngơ ngác
nghe chưa thủng câu nói mỉa mai của Trũi, tôi đã chen vào, át đi, tôi cung kính,
lễ phép nói to :
- Thưa tiên sinh, tôi nhớ ra rồi, tôi nhớ dù chưa được tiên
sinh dặn thế, chúng tôi cũng đã có tâu hỏi việc lâu nay sao hạ giới không mưa.
Ông Trời ông ấy cứ xua tay nhăn mặt mà rằng hồi này tôi mắc bận, chưa mưa được,
chưa mưa, bận lắm lắm. Việc ông Trời là việc làm mưa mà ông ấy lại kêu mắc bận,
chẳng hiểu bận gì, tôi cũng chẳng hiểu ra sao cả, nhưng không dám hỏi
nữa.
Tôi nói thế, Cóc ta đã kêu kèng kẹc vẻ mãn nguyện, ầm ĩ :
- Bỉ phu
hiểu rồi ! Hiểu rồi ! Hiểu rồi ! Thế ra cháu nó bận quá đến nỗi quên cả cho cậu
nó uống nước. Cháu nó bận quá ! Có thế chứ ! à ra thế ! Thảo nào !
Cóc cứ dấm
dớ lý sự và lẩm nhẩm một mình nghĩ, một mình nói thế trong khi cả đàn cóc nhô
nhốp nhảy ra lại nhảy vào, vừa kèng kẹc, vừa gật gù : Có thế chứ, à ra thế !
Thảo nào ! Tự an ủi mình bằng câu chuyện tầm phơ của tôi. Các cậu cóc chỉ quanh
quẩn xó hang mà khoái cái oai hờ "con cóc là cậu ông trời" là như thế.
Chúng
tôi nhắm mắt, nhắm mũi lại lăn ra cười. Đến khi mở được mắt, không thấy Cóc đâu
nữa chỉ thấy đi tới một chàng Nhái Bén gầy, lêu đêu cao, hai cái đùi bé quắt mà
dài quá nửa thân mình. Bộ quần áo thể thao của Nhái Bén bó sát người, cứ so le,
xộc xệch, càng có cảm tưởng như cái cẳng chân nó dài thêm ra. Chúng tôi lại toan
cười. Nhưng mặt Nhái Bén vốn nhợt bây giờ nghiêm xám hẳn lại. Tôi im. Tôi ngờ có
điều gì đây.
Quả thật. Lão Cóc có tính khuyếch khoác chứ không phải lão Cóc
là cục đất mà ai chửi vào mũi lão cũng được ! Còn có câu ví "gan cóc tía" cơ mà.
Lão cũng thâm lắm, cho nên sự chế giễu và nhạo báng lão của chúng tôi không qua
nổi ý tứ lão, đến lúc chúng tôi nhắm mắt lại cười vào mũi lão như thế thì lão
cáu lắm, và thành cái kết quả ngay là các lão đi khắp xóm là có kẻ trộm vào
xóm.
Nháy mắt, Nhái Bén nhảy thoắt đến trước mặt, nói :
- Đại vương ếch có
lệnh đòi.
Chúng tôi theo Nhái Bén đến dưới một búi cúc tần ẩm thấp, nhớp
nháp, trông vào thấy ếch chồm chỗm ngồi vênh mõm trên viên gạch vuông như kiểu
ngồi trên sập, ra điều uy nghi lắm. Đôi mắt lồi nghiêm nghị của lão ta cứ giương
trừng trừng. Hai khoeo chân trước khoảnh ra, đôi chân sau xếp tè he lại. Ngực và
bụng trắng bóng giống lối cổ áo thầy kiện, cứ phập phồng đưa lên đưa xuống lấy
hơi sắp nói, nhưng mãi chẳng thấy nói gì. Đặc biệt trên gáy lão ra điểm mấy
miếng xanh ở cổ áo và lưng áo như hạt cốm. Bởi thế, lão cũng có tên là ếch
Cốm.
Và có lẽ trong hoàn cảnh đói kém này, lão cậy mình còn to béo khoẻ mạnh
nhất vùng nên lão xưng là đại vương, đại vương ếch Cốm ! Với chúng tôi, đại
vương hay là cái gì thì cũng chẳng bận tâm, qua câu chuyện tôi chỉ có nhận xét
tính lão cũng hệt bọn đồ cóc đã dốt lại còn hay khoe chữ, còn cái tính khoác lác
của ếch thì một tấc đến trời, hơn Cóc nhiều. Chuyện với anh nói khoác nó chỉ
biết nói cho nó nghe và không biết nghe ai nói cả, cứ tức anh ách như bị bò
đá.
ếch cốm hỏi ( hay nói cũng không rõ )
- Chúng bay sang buôn ngọc bên
vùng Rùa Rùa trong chân núi...
Tôi đáp:
- Thưa, tôi...
- Biết rồi, ta
biết rồi, đây vào đến vùng Rùa Rùa còn xa một phiên chợ. Ngày trước ta
đã...
Trũi sẵng tiếng ngắt lời :
- Không, tôi không đến vùng Rùa Rùa
!
- Ta biết rồi... Ngày trước ta đã vào chơi vùng Rùa Rùa trong chân núi
ấy...Ngày trước ta...Ngày trước ta...Ngày trước ta...
Nói có mấy câu thì đầu
đuôi câu nào cũng "ngày trước ta..." và "ta biết rồi...". Nên cho anh chàng
khuếch khoác này thêm cái biệt hiệu là anh "ngày trước ta" hay anh "biết rồi".
Cái lão đại vương ếch Cốm này chẳng biết cóc gì nhưng cái gì cũng nói trước,
mình chưa nói hết câu nó đã nói nốt câu mình nói, cái gì cũng tỏ vẻ biết, và cái
gì ta cũng giỏi. Bây giờ tôi mới rõ câu tục ngữ "ếch ngồi đáy giếng" thế mà thâm
và ý nghĩa sâu.
Không ai chịu được những anh đã dốt lại hay tự đắc và dở hơi.
Trũi có tính nóng nảy. Thấy trái tai, Trũi cãi phăng, nói phăng. Rồi muốn ra sao
thì ra !
Trũi văng một câu :
- Này ông hỏi chúng tôi, chúng tôi đã trả lời
đâu mà ông biết được, ông chẳng biết cóc gì hết ! Ông là ếch ngồi đáy giếng, ếch
ngồi đáy giếng chỉ trông thấy mẩu trời trong miệng giếng đã tưởng nom thấy cả
vòm trời ! Ha ha ! ếch ngồi đáy giếng. Hôm nay mới thấy thật ếch ngồi đáy
giếng.
ếch cốm tức quá, hét ầm ỹ đuổi Trũi, Trũi điềm nhiên giơ càng. ếch Cốm
không dám xông đến. Chúng tôi không chạy, cũng không nói, chúng tôi ung dung đi
ra. Làm vẻ ngông nghênh cũng không tốt, nhưng lúc ấy chúng tôi thú vị như thế
đấy.
ếch cốm gọi cả xóm lại, bàn cách nện chúng tôi. Nhưng buồn cười thay,
xóm này mới chỉ rỉ tai bàn bí mật mà đi tận xa xa cũng nghe tiếng uôm oạp. Nói
thế này, thế nọ, cứ ầm ỹ rối xoè. Ai cũng kêu là ghét hai thằng lếu láo, giá
thấy mặt bây giờ thì phải đánh cho chúng mấy đánh. Những quân lang chạ ở đâu đến
rõ bọn đầu trộm đuôi cướp. Phải vặn cổ nó xuống, tức lắm, phải nện cho chúng nó
một trận nhừ tử.
ếch cử ễnh ương và Chẫu Chàng đi đánh chúng tôi, cả hai anh
chàng cùng nhăn nhó là có bệnh đau bụng kinh niên. ếch bảo Cóc. Đáng lẽ Cóc phải
hăng hái đi nhất thì Cóc trả lời rằng với chúng tôi, Cóc là chỗ quen biết, xưa
nay có giao thiệp, vả chăng, đã là thầy đồ nho nhã biết ngậm cái bút lông mèo
thì không bao giờ thượng cẳng chân, hạ cẳng tay như kẻ tầm thường. Đến lượt Nhái
Bén, Nhái Bén ngoẹo mình, giơ mạng sườn, làm hiệu và kiếu : tôi gầy lắm, đứa nào
thổi mạnh một cái tôi cũng ngã huống chi chúng nó những hai đứa... Rắn Mòng
khước mình vừa lột, xương cốt mình mẩy còn mỏng manh lắm, chưa làm việc nặng
được.
Đến khi cả bọn Cóc, ễnh ương, Nhái Bén, Chẫu Chàng, Rắn Mòng đồng thanh
cử đại vương ếch cốm hãy tạm rời cái mà ếch mùa đông ở bờ đầm nước và cái sập
gạch kiên cố ấy, bước ra, đi trước, bọn họ sẽ theo sau trợ chiến thì ếch cốm ra
phồng bụng, phồng mép, trố mắt, quát :
- Như ta đây đường đường một đấng
trượng phu hai nhãi ấy chưa đáng mặt đọ sức với ta...
Rút cuộc, ai về nhà nấy
và lại làm công việc hàng ngày của mình. Mòng và Cóc đi rình muỗi. Nhái Bén leo
cây. Chẫu Chàng hát nghêu ngao. Những kẻ khác thì ngồi than vãn, khóc lóc hoặc
cãi vã nhau cho qua ngày. Còn đại vương ếch Cốm vẫn lặng im tư lự một cách vô
tích sự trên hòn gạch vuông - suốt mùa đông lão ngồi ngậm hơi không một lần
nhích đít khỏi cái sập oai vệ trong cái mà của lão.
Chúng tôi chẳng muốn gây
sự và cũng không lưu luyến gì đất này, đất buồn. Có đáng kỷ niệm đây chỉ là nhớ
nơi mà chúng tôi lênh đênh từ ngoài nước lớn giạt vào - một lần thoát
chết.
Tôi cùng Trũi đi ngược lên phía những rặng cây ké hoa vàng lấp lánh một
giòng sông. Chúng tôi định vượt qua đấy có thể tìm một ít cỏ tốt rồi nghỉ ngơi
vài ngày chăng.
Trũi nhảy xuống nước, bơi sang. Bơi một quãng bỗng nhiên chìm
nghỉm. Cả hai cái râu cũng không thấy ngo ngoe trên mặt nước, như bị đột ngột
rút chân xuống. Chốc, thấy Trũi ngoi lên, kêu váng rồi hớt hải quay lại. Tôi
định thần nhìn kỹ thấy quanh đấy có luồng sóng cồn đuổi theo. Một đàn cá săn sắt
đương rầm rập kéo đến. Những cái đuôi cờ ngũ sắc bay hoa cả mặt nước. Vừa rồi
mải bơi, chính là Trũi bị mấy gã Săn Sắt ấy kéo tụt xuống. May, Trũi cố vùng
thoát lên.
Bây giờ tôi mới kinh hãi nhìn dần ra khắp dọc sông, chỗ nào cũng
thấy đông đặc cá Săn Sắt với những đuôi cờ múa rợp bóng nước. Chúng lượn đi lượn
lại, vẻ nghênh ngang, chặn đường. Cái này chắc có âm mưu gì đây. Rồi tôi thấy
Săn Sắt kéo đến mép nước phía chúng tôi, hằm hè toan nhảy hẳn lên bờ đòi choảng
nhau, rất hung hăng. Thế này phải tìm cách thoát ngay mới được. ờ ! có thể ếch
cốm lập ra mưu này, cái lão khoác lác một tấc đến trời mà cũng mưu lược
gớm.
Lại vài mụ Diếc trắng trẻo, béo tròn con quay, lò mò đến. Các mụ tung
tăng múa vây, múa gáy. Rồi mấy bác cá Ngão mắt lồi đỏ, dài nghêu, mồm nhọn ngoác
ra, ở đâu bơi chớp nhoáng đến, đỗ kề ngay bờ trước mặt, há miệng đợi đớp. Ôi
chao, nếu không mau chân, bọn này cứ thắt mãi vòng vây, chí nguy ! Trũi lau tau
mà đã thấy cuống. Trũi nóng tính, nóng hăng thì cũng nóng nhụt ! Chưa chi cả mà
đã hốt. Tôi bảo :
- Khoan khoan liệu việc, nhốn nháo thì hỏng đấy.
Bỗng
Trũi lại tru lên :
- Kìa kìa.. lũ nữa đến...
Nhìn lên đầu sông thấy mấy
bác cá Chuối đương lừ lừ tới. Bóng cá Chuối loáng cả dòng nước, răng nhe trắng
như lưỡi cưa, nó lướt vào đến trước mặt thì dòng nước đương trong vắt bỗng đen
sạm như nền trời cơn mưa.
Phải tính việc tẩu ngay.
Nhìn sang bên kia sông,
tuy xa, nhưng tôi cảm thấy nếu tôi cố thì có thể bay qua được. Tôi sẽ bay qua
ngay trên đầu chúng nó. Nhưng đôi cánh của Trũi ngắn thun lủn, không thể bay xa
thế. Trong khi ấy, nếu còn trù trừ thì chết. Đàn cá Chuối hung hăng sẽ ngoi lên
tận bờ bùn này đớp chân chúng tôi. Hoặc một thằng Chạch, một thằng Lươn có thể
độn thổ lên ngay vũng bùn dưới chân chúng tôi đứng đây.
Tại sao nên tai nạn
như vậy ? Về sau tôi mới hiểu chỉ vì cái thói nghịch ác và sự coi thường xung
quanh của chúng tôi. Chẳng là bị khích thế, cả xóm ếch Nhái đương buồn bã kia
bỗng phát cáu lên và các xóm Cá ngoài này nghe phong thanh có hai thằng dế bơ vơ
ở đâu đến làm loạn sông thì cá kéo ra đánh đuổi đi.
Lúc ấy, tôi khom người
xuống. Tôi đã nghĩ ra một cách. Tôi bảo Trũi trèo lên lưng. Tôi mím miệng nghiến
răng, gắng sức bình sinh cõng Trũi bay qua sông. Không cất cao mình lên được,
tôi chỉ đủ sức bay là là mặt nước.
Cả đàn mấy chục các loại cá đuổi theo,
chen nhau đánh sóng và quẫy đuôi, ngoáp miệng bắn nước lên đầy mặt tôi, ướt cánh
và ướt cả bụng tôi. Tôi chỉ núng cánh một chút, nó mà tợp được chân tôi lôi
xuống thì tan xương cả. Lưng tôi nặng như cái cối đá đè. Tôi cố sức, cố sức, cố
sức... Cuối cùng, tôi lướt khỏi mặt nước, sang tới bờ bên này bãi cỏ. Tôi lăn
kềnh ra bãi, trong khi Trũi bị hất tung ngã tít đằng kia.
Trở dậy, trông bờ
bên ấy đã thấy cả xóm ếch Nhái kéo ra. Tuy vậy, vẫn không thấy đại vương ếch Cốm
đâu. Thêm viện binh ! Bốn bác Cua Núi đen sì như bốn cái xe bọc sắt to kềnh, múa
lên những chiếc càng rất lớn. Tưởng nếu bị càng đó cắp thì bụng tôi có thiết
giáp cũng phải phòi ruột.
Nhưng chúng tôi đã qua được sông. Thách cũng chẳng
mống cá nào dám lên bờ đuổi. Nghĩ cứng thế, nhưng tôi lại chợt nghĩ thêm : biết
đâu ai học được chữ ngờ, như cái lần Trũi bị cả xóm Bọ Muỗm bay qua sông sang
đánh suýt chết đấy. Tôi vội bảo Trũi cùng nhau chạy trốn ngay. Trũi cũng hiểu,
chúng tôi biến rất nhanh.
Tuy vậy, trước khi chạy, vẫn làm oai ta đây, chúng
tôi giơ càng lên, ri ri hát một bài. Trũi xỏ hai chân vào hai râu, cong cong
râu, làm hiệu giễu cợt. Giở trò trêu ngươi cái đã.
Nhưng bên kia bọn bên kia
sông chưa kịp nổi giận thêm tôi đã kéo Trũi chạy một mạch đến tận hàng cây xanh
xanh mờ mờ đằng xa.

Chương VI

Hàng cây, mà lúc còn ở
ngoài bãi chúng tôi trông thấy mờ xanh xanh, là cánh rừng cỏ may. Bấy giờ mặt
đất đương mùa hoa may. Chúng tôi đi mịt mờ dưới bóng hoa may. Trông suốt bốn
phía chân trời đâu cũng phất lên một màu trắng bàng bạc, xam xám những ngù hoa
may.
Trong rừng hoa cỏ may ấy ngụ những xóm Chuồn Chuồn.
Đối với Chuồn
Chuồn, họ Dế chúng tôi là láng giềng lâu năm. Hang Dế thường ở quanh bãi và gần
hồ ao. Chuồn Chuồn hay đậu trên ngọn cỏ cao bên bờ nước. Bởi thế, đã thành thói
quen như bức tranh sơn thủy thì phải có núi, có sông, chàng Dế và chàng Chuồn
Chuồn cứ mùa hè đến lại gặp nhau ở bờ cỏ, anh đậu ngọn, anh nằm gốc. Trong đám
cỏ, có khi nắng chang chang - Chuồn Chuồn thật khoẻ chịu nắng - chúng tôi thường
sôi nổi đàm luận việc đời, nhất là những chuyện đường xa.
Xóm ấy trú ngụ đủ
các chi họ Chuồn Chuồn. Chuồn Chuồn Chúa lúc nào cũng như dữ dội, hùng hổ, nhưng
kỳ thực trông kỹ đôi mắt lại rất hiền. Chuồn Chuồn Ngô nhanh thoăn thoắt, chao
cánh một cái đã biến mất. Chuồn Chuồn ớt rực rỡ trong bộ áo quần đỏ chót giữa
ngày hè chói lói, đi đằng xa đã thấy. Chuồn Tương có đôi cánh kép vàng điểm đen
thường bay lượn quanh bãi những hôm nắng to. Lại anh Kỉm Kìm Kim bấy lẩy như mẹ
đẻ thiếu táng, chỉ có bốn mẩu cánh tí tẹo cái đuôi bằng chiếc tăm dài nghêu, đôi
mắt lồi to hơn đầu, cũng đậu ngụ cư vùng này.
Họ nhà Chuồn Chuồn cứ miên man
đi tha phương cầu thực, nhưng hễ khi trời sắp giông gió thì lại bay qua đồng hoa
cỏ may tìm về tránh mưa trong chân cỏ.
Chúng tôi vừa đến, đi suốt đoạn đường,
thấy các làng Chuồn Chuồn ai cũng hớn hở trong xống áo mới tinh giữa hoa may. Họ
đương sắp đi. Tôi hỏi đi đâu. Đáp rằng họ đi xem hội thi võ, trên trời, Chuồn
Chuồn bay sát cánh rợp cả nắng. Cậu Kỉm Kìm Kim gầy còm chỉ lượn được dưới thấp,
nhưng cũng tung tăng ra dáng lắm. Tôi hỏi thêm thế thì như anh em chúng tôi muốn
đi xem hội thi võ có được không. Đáp rằng có.
Thế là chúng tôi đi trẩy hội
theo Chuồn Chuồn. Họ bay trên không. Chúng tôi đi dưới. Đôi lúc khoái chí tôi
cũng cất cánh bay chơi một quãng. Trên đường còn gặp vo khối khách nô nức trẩy
hội. Vui lắm. Cả những ông Niềng Niễng đen nháy quanh năm không ra khỏi mép cái
lá sen mặt nước cũng lịch kịch cất bước ra đi.
Sự tích hội thi võ như thế này
:
Nguyên vì ở vùng cỏ, hàng năm đến mùa hoa may chín trắng bạc khắp miền thì
có hội lệ. Năm ngoái, cụ Bọ Ngựa già yếu đã khuất núi. Năm nay, dân cả vùng,
nhân hội hoa may, mở luôn hội thi võ kén ai tài giỏi nhất để đứng ra coi sóc
việc chung trong vùng. Đó cũng là phong tục lâu năm của miền cỏ may này.
Giữa
vùng cỏ may, chân cỏ đỏ tía, đầu hoa xám trắng và lóng lánh dựng lên võ đài nguy
nga cao, toàn bằng gỗ cây lau ngà vàng, đứng cuối bãi trông lên cũng rõ mồn một.
Đài võ chắc chắn, đẹp, có ghế ông cầm trịch ngồi, trên lớp lá cỏ mật và treo
từng chùm hoa ké vàng mọng buông xuống, lắc lư trong gió.
Những hôm đầu là
đấu loại. Nhiều anh Châu Chấu vừa nứt mắt đã bắng nhắng lên đài. Ngựa non háu
đá, những gã ngông nghênh đó thật ra chưa có nổi ba hột sức. Mới tự chân mình đá
mấy cái cũng đã run rẩy cả người rồi đứng thở hồng hộc. Vì thế chỉ có các anh ấy
tưởng võ mình là tuyệt thôi, còn khách xem thì thấy cuộc thi đấu loạc choạc,
ngấy, họ đi chơi hội hơn là đi xem võ.
Mấy ngày sau, võ đài mới bắt đầu rầm
rộ. Bởi vì những tay võ kém đã bị lọc hết. Bao nhiêu cậu ti toe đều bạt xuống
chân đài cả rồi. Chỉ còn lại có hai tay cứng vào đấu vòng cuối là Bọ Muỗm và Bọ
Ngựa. Hai tráng sĩ trong vùng đấy.
Sáng hôm ấy, trước khi ra xem thi đấu, tôi
một mình dạo chơi quanh bãi, nhìn thiên hạ kéo tới xem hội, chật như nêm
cối.
Những chị Cào Cào trong làng ra, mỹ miều áo đỏ áo xanh mớ ba mớ bảy,
bước từng chân chầm chậm, khoan thai, khuôn mặt trái xoan như e thẹn, như làm
dáng, như ngượng ngùng.
Các anh Châu Chấu Ma thì mặt mũi rất xí nhưng chúa
hay lơn tơn đón đường co kéo các nàng Cào Cào xinh đẹp vào trò chuyện vẩn vơ
trong vườn cỏ non - những hàng quán dọc đường.
Tôi thấy bụng đoi đói, tôi
cũng tạt vào quán làm vài nhánh cỏ lót dạ. Đông khách quá, Châu Chấu, Cào Cào,
Bọ Muỗm, Bọ Ngựa rậm rịch vào.
Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe
tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hàng chợt im
tiếng ồn ào. Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa. Người ngợm anh Bọ
Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến
thế, anh cứ đi chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách
thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch. Cái khấc cổ vươn ra. Cái mặt ngắn củn nhưng
cái cằm vuông bạnh lên. Con mắt đu đưa tưởng như ai xung quanh chỉ còn có việc
thán phục nhìn anh ta. Hai sợi râu óng ả mấp máy phất lên phất xuống. Hai lưỡi
gươm bên mạng sườn, lưỡi có răng cưa, luôn luôn co vào trước ngực, ra lối ta đây
con nhà võ đi đứng đúng thế võ, lúc nà cũng giữ miếng.
Trông bộ tịch anh ta
như thế, nhưng tôi cũng không để tâm. Bởi vì tôi đã biết thường những anh tính
hay khoe thì cái gì cũng ra miệng hết và chỉ có ở miệng chứ trong bụng nhiều khi
chẳng có cóc khô gì. Như anh này, chắc có mấy miếng võ xoàng thì đã trổ ra tay
chân mặt mũi cả rồi, chẳng còn gì phải chú ý nữa. Vả chăng tôi cũng đâu cần để
mắt tới cái oai rơm rác và lố bịch ấy. Có nghĩa là lúc đó tôi vẫn đủng đỉnh giữa
cửa quán hàng cỏ như không biết có võ sĩ Bọ Ngựa đi vào. Thấy thế, Bọ Ngựa bổ
luôn cho tôi một nhát gươm vào đầu. Tôi đau điếng.
Tôi nhảy trái, đá hậu cú
song phi. Hắn né được và co hai gươm định quạng tôi nữa. Thấy có xung đột, bao
nhiêu khách hàng bỏ chạy hết. Các chị Cào Cào hốt hoảng nhảy tung, rách cả vạt
áo màu. Chỉ khổ bác Cành Cạch đã cao tuổi, lại to lớn chạy vướng cái áo dài lụng
thụng, ngã ngoẹo càng, nằm cong chân, xoã cánh, kêu trời kêu đất.
Nhưng gã Bọ
Ngựa không xông vào giữa mà chỉ giơ gươm trỏ mặt tôi, bảo :
- Có giỏi chốc
nữa lên đài.
Tôi cười khểnh, nói lịch sự mỉa mai :
- Rất hân hạnh.
Sau
đó Bọ Ngựa, thật tức cười, lại trịnh trọng khuỳnh khuỳnh kiểu bước chân ngỗng
đúng như lúc nãy. Nhưng bước ra, đi cút luôn mất. Đám đông dần trở lại, quán cỏ
lại chen chân mới vào được. Bây giờ họ xúm quanh tôi, Bác Cành Cạch ngã lúc nãy
dạy được, nhô cái mũi nhọn đến, thở hổn hển nói :
- Chú mình ơi ! Chú mình
dại thế ! Chắc chú mình ở xa đến, chưa biết. Ông ấy là cháu đích tôn cụ võ sư Bọ
Ngựa, cả vùng này không ai dám đụng đến cái lông chân ông ấy đâu. Ông ấy phen
hày hẳn tranh được chân trạng võ nối chức cụ võ sư Bọ Ngựa rồi. Chú mày biết
điều thì mau mau tránh đi nơi khác là hơn cả.
Tôi nói :
- Cảm ơn chư vị.
Bình sinh trên đời tôi không hề biết sợ lời đe doạ nào cả.
Bác Cành Cạch còn
làu bàu phàn nàn cho tôi là gà dở và nói "chú mình gở chết hay sao ấy".
Tôi ở
quán bán cỏ ra. Lời lẽ nhát sợ của bác Cành Cạch nọ làm tôi khó chịu. Tôi phải
bước vào rừng cỏ ngắm làn hoa may đương tràn ngập trong gió phơi phới cho tĩnh
tâm lại.
Khi trở vào đám hội thì võ đài đương vào cuộc thi tài.
Tôi rất
ngạc nhiên khi thấy Trũi đứng sừng sững trên đài, sắp đấu với anh Bọ Muỗm. Thì
ra chú Trũi nhà tôi bấy lấu vẫn còn căm nhà Bọ Muỗm. Cái trận đòn của các mụ Bọ
Muỗm nanh ác ngày ấy vẫn chưa thể quên ! Còn căm nặng đến độ bây giờ chỉ gặp một
gã Bọ Muỗm xa lạ cũng khiến Trũi nổ máu đòn thù. Trũi lên đài ngay.
Gã Bọ
Muỗm kia đã đánh ngã mấy địch thủ nhép hôm qua, đương nhơn nhơn ra vẻ. Thực ra
gã cũng không phải tay vừa. Người gã xanh rực và vạm vỡ, bắp chân bắp càng bóng
nhẫy, mập mạp. Lưng gã gờ lên rắn chắc, và đôi cánh màu lá cây làm thành chiếc
áo giáp che kín xuống tận đuôi. Đằng đuôi, mắc thêm lưỡi gươm cong hoắt. Đầu gã
lớn, mút nhọn lại, húc rất khoẻ. Hai vành râu trắng phau. Đôi mắt to hó như mắt
cá. Hai tảng răng thì đen và nhọn khoằm khoặm.
Nếu không có Trũi lên đài thì
Bọ Muỗm được đấu thẳng với Bọ Ngựa để tranh chức trạng võ.
Hai võ sĩ ra
đài.
Cụ Châu Chấu già lụ khụ đã bạc cả lưng, cái gân đen kẻ nổi gồ trên trán,
ra ngồi cầm trịch.
Trũi và Bọ Muỗm, sau khi mỗi anh đi một bài võ ra mắt như
các tay đô vật múa lên đài rồi đứng lại, ngó nhau một giây, rồi từ từ đưa chân
lên vuốt râu đàng hoàng mấy cái, rồi bất thình lình ập vào đấu đá liền. Trũi sử
đôi càng khéo lắm. Từ ngày ra đi, Trũi học thêm được nhiều miếng võ, đường quyền
coi ngoạn mục và kín. Bọ Muỗm kia thì không cần võ, chỉ cậy sức, cứ lăn xả vào
thọc gươm và cắn lia lịa. Nhưng Trũi uyển chuyển và nhanh hơn, tránh được cả.
Loanh quanh một lát, Bọ Muỗm đã mệt phờ. Bấy giờ Trũi mới mở sức. Trũi nhảy phóc
lên, đưa hai quả trùy càng ép bẹp vỡ cặp kính bảo vệ mắt của Bọ Muỗm rồi thúc
thêm một cái đá làm gã kia ngã ngửa, rướn lưng mấy lần mà không dậy được.
Cụ
Châu Chấu cầm trịch thong thả bước tới dắt chàng võ sĩ được trận ra một bên và
tuyên bố kẻ thắng trận. Cả bãi xôn xao. Vừa hoan hô, vừa lạ lùng vì chưa ai biết
võ sĩ Trũi tài giỏi ấy ở đâu ra. Cụ Châu Chấu già cầm trịch nâng cái loa dài tết
bằng lá cỏ ấu, nói xuống đài :
- Võ sĩ Dế Trũi thắng võ sĩ Bọ Muỗm. Bây giờ
các võ sĩ trong thiên hạ đã đông đủ về đây, ai lên đấu với võ sĩ Dế Trũi
:
Tiếng ông cụ gọi loa vang đài, ai nấy lặng yên nghe, lặng yên nghe. Bỗng
một tiếng đáp vang động : "Có ta đây !" Rồi anh chàng Bọ Ngựa ban nãy vừa lôi
thôi với tôi, nhảy vót lên. Cơ nguy cho Trũi, vì xem anh chàng Trũi đã có vẻ
mệt. Vả lại, thấy Bọ Ngựa ngông ngáo, nhớ chuyện ban nãy ở quán hàng, cái bực
mình trong tôi tức tốc trở lại.
Tôi nhảy phắt lên đài, quát :
- Khoan
khoan, đây trước đã. Nhớ hẹn chứ ?
Bọ Ngựa lùi lại rồi "à" một tiếng rõ to,
nghênh hai thanh gươm lên - vẫn một điệu tự cao tự đại như thế. Lại như lệ trên
trường đấu ngày ấy, trước khi vào cuộc, mỗi bên biểu diễn một vài đường quyền,
theo sở trường mình. Bọ Ngựa đứng vươn mình, đi bài song kiếm. Bóng kiếm loang
loáng, mù mịt như hoa may điệu bộ khá đẹp mắt. Tôi chẳng cần đi bài gì hết. Tôi
đứng nghiêng người về đằng trước, hếch hai càng lên. Cứ hai càng ấy, tôi ra oai
sức khoẻ, đạp phóng tanh tách liên tiếp một hồi, gió tuôn thành từng luồng xuống
bay tốc cả áo xanh áo đỏ các cô Cào Cào đứng gần.
Lúc vào đấu, Bọ Ngựa cao
nên lợi đòn. Hai gươm hắn bổ xuống đầu tôi chan chát. Nhưng đầu tôi đầu gỗ lim
tôi lựa cách đã, không vần gì hết. Còn tôi đoản người, tôi nhè bụng hắn mà đá,
khiến có lúc hắn phải hạ gươm xuống đỡ, mất đà, đâm loạng choạng. Biết không
chém vỡ được đầu tôi, hắn liền đổi miếng ác, co gươm, quặp cổ tôi. Hắn định lách
gươm nghiêng vào khe họng - chỗ hiểm, cuống họng tôi có khe thịt dễ đứt.
Thấy
thế nguy, tôi gỡ đòn, cúi xuống, thúc nhanh một răng rất sâu vào bụng hắn.
Choáng người, Bọ Ngựa nhảy lộn qua lưng tôi. Tôi cũng chỉ đợi có thế. Vừa đúng
là càng - lừa vào miếng võ gia truyền của nhà Dế, tôi lấy tấn, đá hậu đánh phách
một đá trời giáng vào giữa mặt anh chàng. Chàng Bọ Ngựa kiêu ngạo rú lên một
tiếng, bắn tung lên trời, rơi tọt ra ngoài võ đài, ngã vào đám đông xôn
xao.
Tôi đã hạ địch thủ một cách vẻ vang, trong khi dưới đám hội còn đương ồn
ào nhốn nháo vì không ai ngờ võ sĩ Bọ Ngựa giỏi võ nhất vùng đồng cỏ lại thua
nhanh và thua đau như thế và thua bởi một chàng Dế Mèn lạ mặt ở đâu đến. Còn
chưa ai hết lạ lùng thì cụ Châu Chấu cầm trịch lại ra, trịnh trọng giơ loa lên,
ba lần đều đặn, hô vang vang xuống :
- Tôi xin hỏi đông đủ các võ sĩ trong
thiên hạ tề tựu quanh võ đài, có còn ai lên đấu nữa chăng ?
Cả đám hội im
lặng. Cụ Châu Chấu cầm trịch lại hô tiếp.
- Bây giờ trận đấu tranh hùng kết
thúc. Võ sĩ Dế Trũi đấu với võ sĩ Dế Mèn!
Ơ hay, tôi sẽ đấu võ với Trũi ? Tôi
nhìn sang Trũi. Vừa lúc Trũi lại nhìn tôi. Chúng tôi cùng nhau đi đến đất này để
đấu võ tranh quyền với nhau ư ? Bất giác, tôi tiến lại Trũi, đứng thẳng hai chân
trước, khoác vai Trũi, hai chúng tôi hướng xuống dưới võ đài. Khắp bãi, rờn bóng
hoa may, tụ tập hàng nghìn vạn các loài trong vùng đi xem hội võ, tôi nói to lên
rằng :
- Thưa chư vị, anh em chúng tôi vừa từ phương xa tới đây. Cái chủ đích
của chúng tôi thật không định tranh lèo giật giải gì ở đất này. Đất lành chim
đậu, thấy phong tục vui thì chúng tôi đến góp mặt vui chung mà thôi. Bây giờ,
cái điều chúng tôi không chờ đợi là anh hùng bốn phương đều đã lui cả mà nhường
quyền đọ sức cao thấp sau cùng cho anh em chúng tôi. Với sự tranh đua, anh em
chúng tôi xin lỗi, không thể. Bởi vì sao, chắc chư vị đã rõ. Còn về ngôi thứ
trách nhiệm thì anh em chúng tôi xin lỗi, không dám. Anh em chúng tôi chỉ là hai
kẻ giang hồ thấy đất quê đẹp đẽ thì ghé tới trên đường đi mà không định ý ở đâu
cả. Dám xin chư vị xét cho.
Tôi vừa nói xong, ở dưới vang lên tiếng the thé,
tiếng ầm ầm. Kẻ thì bảo nhất quyết phải mời chúng tôi ra thi đấu, lệ vùng này
nghìn xưa như thế. Kẻ thì rằng thôi. Sau có một ban bô lão thượng thọ của đám
hội cắt ra trông nom võ đài - một cụ Châu Chấu, một cụ Bọ Ngựa, một cụ Cành
Cạch, một cụ Cào Cào, một cụ Niềng Niễng, các cụ ra nói với chúng tôi rằng
:
- Thưa hai võ sĩ, đất lành chim đậu, hai võ sĩ qua đây, lại có lòng lên thi
thố tài nghệ siêu quần, thiên hạ không còn ai đối địch nổi, thật là phúc cho
chúng tôi.
Hai võ sĩ là anh em một nhà, lại là những tay võ đồng môn với nhau
thì càng may cho chúng tôi và như thế, cái lệ đấu có thể bỏ đi được. Nhưng việc
chịu trách nhiệm về đứng đầu vùng này thì phải có một trong hai ngài nhận. Đó là
phong tục đất chúng tôi hàng bao đời vẫn chọn tài như thế.
Tôi thì hết lời từ
chối. Còn Trũi đứng lặng không nói ( về sau tôi mới biết sự im lặng của Trũi có
một ý nghĩa riêng ). Tôi đành phải nhận. Thế là cả đám hội ầm vang lời hoan hô
tôn chúng tôi lên là chánh phó, thủ lĩnh đứng đầu các làng trong vùng cỏ may. Cả
đám hội xô vào làm kiệu rước hai tôi lên, đi chen trong đám đông và hoa cỏ
may.
Các chị Cào Cào áo xanh áo đỏ làm duyên đứng nghiêng khuôn mặt dài
ngoẵng nhìn theo chúng tôi một đỗi rất lâu, tỏ vẻ mến phục. Tất cả tung cỏ, tung
hoa may. Đồng dân cử bài hát rầm rộ. Rồi cùng nhau mừng rỡ cầm tay khiêu vũ.
Cành Cạch với Châu Chấu, Cào Cào với Bọ Muỗm nhảy múa linh đình. Từ trong hang,
trong lá ra đến ngoài bãi, ngoài đồng, hoa may trắng suốt chân trời.
Tôi bước
lên đài, uốn éo múa càng, rung cánh, trổ một bài hát rất du dương. Trũi thì hớn
hở hơn ai hết. Thì ra lúc nãy cu cậu im không nói gì chỉ sợ tôi từ chối cái địa
vị thủ lĩnh. Đến khi thấy tôi nhận lời, Trũi ra hét inh lên, múa rối rít hai
càng khiến những bác Cành Cạch nhút nhát, mới đầu cũng sợ đáo để !
Chúng tôi
ở lại vùng cỏ may được ít lâu. Ngày lại ngày...
Tôi thì hơi buồn và băn
khoăn. Nể quá mà phải nhận lời đó thôi. Tôi vẫn chỉ muốn được thoả chí nguyện
của mình là đi đây đi đó, thế đủ sung sướng rồi. Trái với tôi, Trũi rất thú vị.
Đứng đâu Trũi cũng tỏ vẻ khoái cứ nghiêng râu mép lên gảy đàn tưng tưng. Tôi bảo
Trũi : "Đừng tưởng thấy an nhàn mà vui ! Huống chi đời ta còn trẻ mà sống chỉ có
an nhàn thế này thì buồn tẻ khác nào khi chúng ta còn ở trong hang quê
nhà".
Quả nhiên mùa đông năm ấy xảy ra một việc biến lớn.
Cỏ may trên bờ
đường đi đã tàn. Những con bò gầy tọp, dũi toét cả mũi cũng chỉ vơ được mấy
chiếc rễ cỏ khô. Người trong làng ra đồng gặt lúa. Cánh đồng vàng rượi xưa kia
đã được người ta lấy liềm gặt, bó từng lượm, cái đòn xóc đâm ngang thành từng
gánh, quẩy về sân. Trên mênh mông chỉ còn trơ lại những gốc rạ khô.
Thế là
mùa rét đã tới. Cánh đồng vắng ngắt, màu xám trên trời và màu xám dưới đất đã
liền vào nhau và ở giữa có gió suốt đêm ngày. Trẻ con ra ngoài đồng thì lạnh tai
và đỏ hắt mũi. Rét quá, rúm cả chân. Chẳng ai có thể trốn trên đồng không được.
Phải đi tìm nơi tránh rét. Nếu cứ phong phanh giữa trời suốt mùa đông thì đến
chết cả.
Bởi thế, đã thành thói quen từ xưa, cứ mùa rét đến thì các loài sống
trong vùng này lại bỏ cánh đồng lạnh ngắt lạnh ngơ mà lũ lượt đi kiếm nơi tránh
rét. Có khi phải tranh cướp, đánh nhau mới tìm được chỗ. Bởi vì trong mùa rét,
nhiều loài áo mỏng khác cũng đi tìm kiếm chỗ ở ấm như thói quen của họ nhà Châu
Chấu.
Tôi bảo Trũi :
- Có phải thế không, Trũi thấy nhé. Gió thổi hun hút
đến nỗi con kiến chỉ có cái chân bé tẹo bằng hạt bụi cũng phải ra sức đào sâu
xuống dưới đất mới tìm được tí hơi đất ấm. Lo cho cái sống cũng gay lắm đây. Kìa
bao nhiêu loài phải xô đẩy nhau đi tìm chỗ trú ẩn trong mùa đông tháng giá. Mùa
đông khủng khiếp đã đến rồi.
Tôi bảo bà con rằng :
- Cái rét đã đến ngoài
đồng, chúng ta hãy kíp đi tìm nơi ấm áp mà trú ẩn.
Chẳng mấy lúc, không còn
thấy bóng ai ngoài trời. Bọn Chuồn Chuồn cánh giấy - các cậu Kỉm Kìm Kim ốm o
biết mình không chịu nổi nửa cơn gió giật đã mò mẫm đi trước. Anh em nhà Niềng
Niễng thì lặn xuống bùn nằm với các anh Gọng Vó, bên cạnh những Cua, những Ê ch
lo rét đương vội vã đắp những cái mà đất lô nhô bát úp quanh các bờ đầm
ao.
Châu Chấu, Cào Cào, Bọ Ngựa, Bọ Muỗm thì đi tìm khe dứa dại. Trong mùa
đông, chỉ có những bụi dứa dại xanh nguyên, mỗi chiếc lá dứa vẫn dỏng cái tai
cứng lên nền trời xám. Kẽ lá dứa sâu hoắm, ta có thể chúi được vào đấy, nằm
chổng đuôi ra, bất chấp mưa gió bên ngoài. Cứ vào đấy, nằm yên đấy, cho đến khi
những ngày xuân trở lại, thấy cái ấm đậu xuống hai vai và nghe tiếng con chim
chích kêu vui chanh chách ngoài khe lá, lúc ấy mới bước ra.
Chúng tôi đi tìm
chỗ ở mùa đông.
Tìm nơi ở mùa đông là việc năm nào cũng phải làm và bao giờ
cũng gian nan. Bởi vì không bao giờ và không có chỗ nào cứ đến là đã sẵn chỗ.
Hơn nữa, ai cũng muốn được nơi ở tốt nhất. ấy thế là cái cảnh tranh giành, lắm
khi đổ máu, lại thường diễn ra.
Ngoài đồng, mây đen cuồn cuộn, gió thổi tan
tác, mặt đất và gió lùa cái giá buốt vào tận ruột gan, không ai muốn cất một
bước. Thế mà vẫn phải đi, đi mãi đi mãi chưa tìm thấy đâu chỗ ẩn náu. Khe lá
nào, gốc cây nào cũng vô khối các loài áo mỏng vào tránh rét, trốn rét ròng rã
nhiều ngày, mỗi sáng ra lại bỏ lại ven đường mấy cái xác bạn chết cóng rất đau
thương mà vẫn chưa tìm ra được nơi trú ngụ. Lại phải đánh nhau thôi, một là
sống, hai là chết, có đánh nhau mới giành được chỗ ở - tiếng bàn tán và than thở
như thế trong đám đông, mỗi lúc càng xôn xao.
Một ngày kia, chúng tôi đến một
bờ đê, trông xuống thấy nhiều bụi dứa, trong lòng rất hồi hộp. Mấy anh Bọ Muỗm
cao cẳng rón chân đi thám thính xem ai đã đến trú chưa. Quân thám thính về báo,
các kẽ lá đều ở đầy Châu Chấu Voi.
Cả đoàn sau lưng chúng tôi la ó và kêu rầm
rĩ. Họ không muốn đi, họ không đi nổi nữa. Tôi trù trừ một lát rồi sau thấy đám
đông ùn lên, nhốn nháo, thế là tôi cũng hùa theo, chúng tôi kêu lên "Cứ xông
vào, đánh nhau thì đánh nhau, chết thôi". Thế là chúng tôi kéo đến từng góc dứa,
leo lên lách vào khe lá đầy gai phủ ở ngoài, cứ cắn đuôi từng Châu Chấu Voi mà
lôi giật lùi. Khó chịu, bọn Châu Chấu Voi nhảy ra. Thế là chúng tôi, một phần
tranh nhau nhảy xuống khe dứa hở, một phần thì xúm lại đánh cho Châu Chấu Voi
không quay vào được nữa. Bọn Châu Chấu Voi khoẻ lắm. Anh nào cũng hùng dũng và
hiên ngang. Chẳng trách họ được tên là Châu Chấu Voi. Một Châu Chấu Voi đương
thoắt xông tới. Sắc xanh biếc, lưng cao nhọn và ngang ngạnh lên. Hai chiếc râu
trổ ra dữ như hai cái đinh. Đôi càng đã to, to hơn càng tôi mà quanh bắp vế còn
lắp chi chít những mũi mác nhọn như chông.
Chẳng cần biết mình có thể yếu
thế, bởi vì mỗi Châu Chấu Voi to gấp mấy lần Châu Chấu thường, nhưng chúng tôi
cứ lăn xả vào vây đánh. Chúng tôi đương liều. Choảng nhau rối rít đến tận chiều
cũng chưa ngã ngũ bên được bên thua. Đám Châu Chấu đã chui được vào chiếm khe
dứa sợ quá, lại nhào cả ra. Thế là chúng tôi vẫn long đong ngoài trời rét, buốt
lên tận óc. Nhưng có điều đau đớn hơn cho tôi là Trũi đã bị Châu Chấu Voi bắt
làm tù binh rồi. Cả đêm tôi trằn trọc lo không chợp được mắt. Mờ mờ hôm sau,
chúng tôi đông hàng nghìn lại kéo vào vây rặng dứa. Phải cứu Trũi kỳ được. Nhưng
khi xô lên, nhòm vào khe lá, thì lạ thay ! Các khe lá rỗng tuyếch, không còn một
bóng Châu Chấu Voi ! Họ đã rút đi từ lúc nào.
Có lẽ sợ chúng tôi đông quá và
cái hăng thí mạng của chúng tôi, họ đã ra đi từ ban đêm. Thôi thế dù sao cũng là
xong nỗi lo mùa đông. Nhưng được chỗ ở ấm rồi mà tôi cứ ngao ngán cả người. Bởi
vì, lúc rút chạy, Châu Chấu Voi đã mang đi cả tù binh. Trũi mất tích rồi. Chúng
tôi được vào ở kín cả trong bụi dứa. Ngày đêm trên đầu khe, gió hú, gió gào bên
ngoài nhưng trong vẫn ấm áp và êm đềm như thường.
Khi nơi ăn chốn ở đầy đủ
cả, tôi mới nói rằng :
- Trong trận xung đột vừa rồi, chẳng may em tôi bị cầm
tù, phải Châu Chấu Voi đem đi đày đến tận xứ sở nào không rõ. Ngày trước anh em
tôi đã thề cùng nhau sinh tử. Bây giờ cơ sự xảy ra thế này, tôi không đành tâm
ngồi lại đây. Tôi phải đi tìm, cùng trời cuối đất nào tôi cũng đi, đi bao giờ
gặp được nhau thì anh em tôi lại trở về đây. Ai nấy xúm lại can ngăn, không muốn
tôi đi. Nhưng chí tôi đã quyết. Tình em nghĩa bạn, ở yên một mình sao đặng. Vả
lại, tù chân một chỗ cũng đã lâu, tôi nóng ruột lắm.
Biết không thể lưu tôi
lại, ai cũng ngao ngán. Họ dặn đi dặn lại rằng hễ tìm được Trũi thế nào cũng
phải trở về.
Tôi nói :
- Chư vị hãy yên tâm, mặt đất rộng mà hẹp, thế nào
chúng ta cũng còn khi gặp nhau.
Chia tay lưu luyến, tôi cũng bịn rịn, tuy
không khóc nhưng lòng nao nao, bùi ngùi. Cảnh biệt ly bao giờ chẳng vậy.
Thế
là, khăn gói gió đưa, tôi lại bước chân đi. Bấy giờ đã tàn mùa hoa may từ lâu.
Trên đồng bãi và bờ ruộng chỉ còn xám mờ nhưng đám gốc rạ và gốc cỏ của trẻ chăn
trâu đã nhổ lên, chất đống, để đốt sưởi. Đám khói cỏ xanh ngắt trong vòm trời
gió buốt, càng đượm vẻ thê lương. Trời đông rét run cánh, run râu thế mà cả làng
Châu Chấu nhảy ra ngoài khe lá, lũ lượt đội gió tiễn tôi mấy dặm đường mới chịu
trở lại.
Ngược lên phía Bắc, cứ ngắm những bụi cây trơ trụi xa xa mà đi tới.
Bước cao bước thấp, đi hết mùa đông sang mùa xuân. Vào những đêm hè xanh trong,
trăng sao vằng cặc, tôi càng cảm thấy mình lẻ loi. Có khi, tôi ngửa mặt lên vòm
trời không, gọi to : "Em ơi ! Giờ em ở đâu ?"

Chương VII

Ròng rã mấy mùa rồi,
không nhớ mà cũng không nghe được một tin tức gì về Trũi. Càng đi càng thăm
thẳm, càng sốt ruột. Đã qua nhiều miền khác nhau, đã hỏi thăm nhiều dân cư dọc
đường. Chẳng ai biết tông tích đoàn Châu Chấu Voi bí mật kia.
Lủi thủ một
mình, chán không ! Nghĩ lại xưa kia, điếm cỏ cầu sương, vui buồn anh em có nhau,
gian nan biết mấy cũng vẫn vững lòng tin, mà lúc cùng nhau sung sướng thì càng
hể hả, nức lòng. Than ôi ! Giờ một mình tôi lẽo đẽo đường dài, đơn thân độc
bóng. Có lúc nhớ lại cái lần cùng nhau trên chiếc bè sen nhật lênh đênh lạc ra
nước lớn, Trũi khẩn khoản đưa càng của mình cho tôi ăn; nước mắt tôi muốn ứa ra.
Thấm thoắt, lại đã hết một mùa đông. Những ngày xuân mới bắt đầu. Chim hót ơi ới
đầu cành. A nh nắng lụa nõn nà phủ trên cây. Những vạt cỏ trở lại non tươi, xanh
mơn mởn khắp mặt đất, cỏ xuân nhấm ngọt như đường phèn.
Một hôm tôi dừng chân
bên dòng nước nhỏ. Bỗng nghe trên những cây dó đã nở hoa như treo đèn thơm khắp
cánh rừng trước mặt, có tiến ồn ào. Không phảit tiếng ong rạo rực tìm hoa làm
mật mà những tiếng nhịp nhàng khi xa khi gần, khi réo rắt như ai đàn hát. Trèo
lên tảng đá, nhìn sang bờ bên kia thì thấy trên một đám cỏ non, có đàn các cô
Bướm Vàng, Bướm Trắng, Bướm Hồng, Bướm Nhung đang nối cánh nhau, nhảy thành
vòng. Vừa nhảy vừa hát. Thì ra đấy là tiếng hát ca ngợi mùa xuân.
Cảnh hay
như vẽ
Gió hây hây
Đào mỉm miệng
Liễu giương mày
Bướm nhặng
bay
Trong bụi
Oanh vàng ríu rít
Đầu nhà
E n đỏ hót hay
Có mấy
anh chàng Ve Sầu, mặt mũi vằn vèo và sần sùi mà lại ăn mặc chải chuốt, đứng
nghẹo đầu cạnh các ả Bướm, đương giơ cái mõ dưới cánh lên kéo bài o o i i dài
dằng dặc, hoà nhịp với lời ca trong trẻo của các cô Bướm.
Chắc bọn này đương
tiệc múa hát mừng xuân mới. Đầu mùa xuân, đâu đâu cũng tưng bừng tết nhất. Lòng
tôi bỗng vui lây. Tôi bèn leo lên cao để nghe tiếng hát cho được thú vị hơn. Tôi
trông thấy bên cạnh các ả Bướm và chàng Ve Sầu còn có những đàn Bướm khác ở các
Bãi cỏ phía xa cũng đương múa hát. Tiếng hát mùa xuân trong như nước chảy, ngân
vào mãi rừng xanh.
Tôi trông kỹ lại thấy ra đàn Bướm nhảy múa xung quanh một
bác Xiến Tóc to gồ, cao lêu đêu. Mỗi chân bác Xiến Tóc nắm một Bướm Trắng, sáu
chân bác Xiến tóc nắm sắu chị Bướm Trắng, tất cả Bướm Trắng cùng múa cánh lên
như tung hoa. Lúc cái đầu kềnh càng của bác Xiến Tóc ngả xuống, khiến cho chiếc
đàn tự nhiên xưa nay bác vẫn đeo trong cổ bỗng kêu lên kin kít, thì hai ả Bướm
Trắng khác lại đến nghịch ngợm leo lên vít khấc râu cứng quếu của bác. Họ nhảy
và hát linh tinh vui nhộn như trẻ nhỏ chơi.
Tôi nghển xem bác Xiến Tóc ấy thế
nào, già trẻ ra sao mà nghịch lối con nít thế. Xưa nay, các tay Xiến Tóc vẫn
được tiếng đạo mạo cơ mà. Nhìn kỹ... Tưởng ai ! Hoá ra cái bác Xiến Tóc năm xưa.
Vẫn nét mặt nghiêm nghiêm và trầm tĩnh, vẫn hai tảng răng đen sắc ghê gớm, xiến
đứt cả tóc - vì thế mà bác được tên là Xiến Tóc, và bác đã chỉ xiến một cách nhẹ
nhàng mà hai sợi râu tốt đẹp trên đầu tôi đã đứt béng từ ngày ấy.
Tôi xin
thưa cùng bạn đọc yêu quý của tôi rằng, từ ngày bị bác Xiến Tóc cắt mất râu, tuy
vì thế mà vẻ mặt tôi có già đi một tẹo, nhưng không, tôi chẳng mảy may thù oán
bác Xiến Tóc, mà tôi còn phục bác là người giỏi, bụng dạ rộng rãi, đường đường
một đấng anh hào côn quyền đủ sức, lược thao gồm tài, tôi đã học được ở bác ấy
nhiều điều lắm. Thế mà thật lạ lùng chẳng ngờ cái bác Xiến Tóc gai ngạnh, khắc
khổ, tư lự, mấy năm chả gặp, bây giờ hoá ra ngây ngô, nhí nhảnh nỡm đời, đi rong
chơi dông dài với lũ Ve Sầu và Bướm. Mà điệu bộ này thì họ tiệc tùng thâu đêm
suốt sáng đây. Tôi đã từng chơi những trò phí thì giờ này, tôi chẳng lạ !
Còn
đương phân vân, biết có nên sang ra mắt bác Xiến Tóc hay là lủi đi, thì bỗng cả
mấy ả Bướm cùng im bặt tiếng. Rồi các ả hốt hoảng chạy trốn hết vào nép im trong
bụi. Xiến Tóc lừ đừ ngẩng đầu lên, ề à hỏi :
- Ai đâu mà các em sợ thế
?
Xiến Tóc cũng đảo đầu tìm kiếm, ngơ ngác. Chợt trông thấy tôi, bác ta định
thần nhìn kỹ rồi reo lên :
- A Dế Mèn ! Đi đâu thế ? Xuống đây đã nào ! Có
phải Dế Mèn đấy không ?
Dáng chơi bời, thức đêm nhiều, mắt Xiến Tóc có phần
toét nhoèn, nhìn mãi vẫn chưa nhận rõ hẳn ra tôi. Tôi liền bay sang. Bấy giờ bọn
Bướm núp trong bờ cỏ mới ngấp nghé mon men ra gần. Lúc nãy, đương hát, thoáng
thấy tôi lạ, họ sợ xấu hổ, bỏ chạy. Bây giờ biết quen, lại sấn đến và quá bạo,
cứ khoác vai tôi ra nhảy múa. Nhưng tôi từ chối khéo. Cả bọn họ lại chạy ra bãi
nô giỡn, những chàng Ve Sầu lại lên tiếng nhạc mõ o o i i rầu rĩ nhức
tai.
Còn lại hai chúng tôi, Xiến Tóc nhìn tôi, hỏi đùa :
- Thế ra bộ râu
chú mình không mọc nữa nhỉ ?
Tôi lắc đầu mỉm cười. Tôi hỏi thăm Xiến Tóc độ
rày ra sao mà coi bộ rỗi rãi nhàn hạ thế. Bác Xiến Tóc thở dài, đàn răng đàn cổ
lên điệu xiến ken két, rồi im, ra chiều tư lự. Một lát sau bác cất tiếng buồn
buồn kể rằng :
- Có phải anh trông tôi bây giờ khác trước nhiều lắm không.
Chính tôi, tôi cũng tự cảm thấy khác lắm. Tôi cũng biết tôi đổ đốn đâm ra chơi
bời dông dài, thế mà tôi buồn bã không muốn xoay chuyển nữa. Cuộc đời éo le đã
khiến tôi chán lắm, chán quá. Sau ngày gặp anh, tôi đương rất khoái vì ngày ấy
tôi đã làm được nhiều việc ngẫm nghĩ thấy có ích. Một lần, tôi đến xóm kia.
Không dè ở đấy đương có cuộc săn đuổi do bọn trẻ nghịch ngợm khởi xướng, cũng
như cái bọn trẻ đã bắt anh để đem đi đánh chọi và làm giải thưởng bóng đá ấy. Đó
là mấy cậu bé trong thành phố về quê mùa hè, chúng đi rình bắt Xiến Tóc về chơi.
Chẳng may, tôi bị bắt một buổi sớm trên một cành dướng.
Bọn trẻ đem tôi về
thành phố. Đường xa những bao nhiêu ngày, tôi không biết. Vì họ nhốt tôi vào một
cái hộp kín bưng cùng với năm bạn xấu số nữa và cứ nhốt mãi như thế. Có bạn tôi
chết vì ngạt thở. Vốn quen ăn vỏ cây, giờ bọn trẻ ngớ ngẩn không biết gì về thức
ăn Xiến Tóc, cứ nhét đầy cỏ, có khi cả cục cơm, miếng xương, tôi không nuốt
được. Tôi nhịn ăn hàng tháng trời mà họ cũng vô tình, không biết nốt.
Rồi may
quá, trốn thoát. Bởi vì, tôi để ý xem xét biết cái giam tôi bằng giấy bìa cứng.
Từ hôm ấy tôi cứ nhả nước bọt vào một chỗ rồi lấy chân bới, cái tưởng giấy mủn
dần. Một hôm tôi cố lấy tất cả bao nhiêu hơi sức còn lại, húc một cái, thế là cả
người tôi bật lọt ra ngoài hộp. Tôi giương cánh, bay thẳng. Phúc đức mà tôi vẫn
còn nguyên hai chiếc cánh lót lụa. Các bạn khác đều bị lũ trẻ nghịch ngợm bứt
cụt hai cánh lụa mỏng ở trong thành thử, dang hai cánh tàu bay vỏ gỗ ở ngoài ra,
không thể cất mình lên được, không bay được. Rồi các bạn ấy bò trốn đi đâu tôi
không biết.
"Tôi bay bất kể ngày đêm. Ròng rã lâu ngày lắm mới vượt ra khỏi
được cái thành phố xù xì u ám gớm ghiếc ấy. Khi ra đến vùng có vườn bãi xanh
tươi, thì, vì lao lực quá không cố hơn được nữa, tôi ốm mất mấy tháng. Không
hiểu sao lúc ốm khỏi thì tính nết thay đổi dần, tôi sinh chán đời, không thiết
gì nữa. Có lẽ vì đã có phen quá sợ, có lẽ vì buồn. Thôi tôi mặc kệ cả. Tôi tìm
về nơi am thanh cảnh vắng này. Tôi bỏ ăn vỏ cây, tập ăn cỏ thanh đạm cho dễ kiếm
và tự coi như mình đã đi tu. Ngày tháng tiêu dao, bạn cùng mây nước, khong gặp
ai, không quản ai, chỉ còn biết rong chơi với bồn mùa cảnh, bốn mùa tình, bỏ
thói quen soi gương ngắm mặt, cố quên biết trời đất ngoài kia bây giờ thay đổi
vần xoay thế nào... Từ bấy tới nay..."
Im lặng. Nghe mà não lòng ! Cái lão
chán đời này bị một vố đau điếng thì kệch chứ gì. Có thế mà không cắt nghĩa được
tại sao, rõ chán ! Rồi Xiến Tóc gật gù hỏi tôi, vẫn giọng rầu rĩ :
- Còn anh,
chẳng hay bấy lâu nay anh mưa gió đường đời ra sao ?
Tôi cũng kể gót đầu cho
Xiến Tóc nghe. Chốc chốc, bác chán đời lại điểm vào câu chuyện một tiếng thở dài
nghe đến phát phiền. Tới đoạn tôi bỏ khe dứa trú đông đi dò la tin tức Châu Chấu
Voi để tìm Trũi thì Xiến Tóc nói :
- Châu Chấu Voi ? Châu Chấu Voi ! Nhớ ra
rồi. ờ ờ... Cách đây ít lâu. Châu Chấu Voi đi qua có tạt vào đây. Ư` thấy có cả
một gã Dế Trũi...
- Thế a ?
- Ư` Dế Trũi
- Em tôi, em tôi rồi ! Thế bây
giờ cả bọn... Khổ em tôi bị bắt...
- Không, Trũi có phải tù đâu. Nó đi đứng
cũng như Châu Chấu Voi thôi. Phải rồi, không...
- Không thế nào ?
- Không,
không... Chà Chà, ít lâu nay tôi hay quên quá. Phải, tôi nhớ ra rồi. Cái hôm
Châu Chấu Voi và Trũi qua đây, mục đích họ muốn rủ tôi cìng đi làm một công
việc. Chao ôi ! Cái công việc tưởng tượng là sẽ đi khắp quê hương các loài trên
trái đất. Nghe khó lắm !
Tôi kêu lên :
- Hay lắm !
Xiến Tóc thong thả
nói tiếp :
- Tôi xua tay, lắc đầu và bảo với những kẻ viển vông ấy rằng "tôi
xin thôi nghe việc đó". Tôi đã sợ đời rồi. Tôi bây giờ đội mũ ni. Sự đời đã bỏ
nó ra ngoài hai cái râu. Sự đời đã tắt lửa lòng, còn chen vào chốn bụi hồng làm
chi.
Tôi sốt ruột :
- Thế bây giờ họ đâu ?
- Không rủ được tôi, họ
đi.
- Đi đâu ?
- Họ có hẹn đi một vòng cánh đồng bên kia rồi họ sẽ trở
lại, qua đây sang phía tây. Anh cứ ở đây mà đợi, chắc sẽ gặp. Trũi không hề gì
đâu. Nhưng anh cũng thích bay nhảy thế thì anh thật là ngông cuồng. Chao ôi
!
Bác Xiến Tóc không biết rằng công việc Châu Chấu Voi đương mưu đồ cũng
chính là điều tôi mơ tưởng. Từ khi mẹ tôi căn dặn lúc ra đi, dần dà tôi đã hiểu
rộng ra ý nghĩa cuộc sống. Tôi và Trũi cũng định đi khắp thế gian này. vậy nên,
dù chỉ nghe mang máng, tôi đã cảm tình ngay với Châu Chấu Voi. Và tôi ân hận quá
chừng về cuộc đánh nhau dạo trước. Cũng lại chỉ vì tôi nóng nảy và nông nổi nên
mới nên nỗi thế. Nếu tôi chịu khó thăm hỏi trước thì đã chẳng sao. Tuy vậy, tôi
cũng đỡ phần áy náy vì chắc Trũi được vô sự.
ở lại đây đợi hay đi ? Tôi phân
vân. Tôi có tranh luận việc đời với bác Xiến Tóc mấy lần nữa. Nhưng óc bác Xiến
Tóc dễ đã mủn ra thành miếng bột, không gợn một nếp nghĩ. Tuy nhiên nếu ở lại
đây mà gặp được Trũi như Xiến Tóc mách thì tôi cũng chịu khó đợi. Thế là tôi
dừng chân và nương náu trong cái lều cỏ của ẩn sĩ Xiến Tóc vừa chán đời vừa đá
lẩm cẩm. Ngày ngày bên tôi vo ve lèo nhèo những cuộc ca hát vẩn vơ của các nàng
Bướm và chàng Ve Sầu. Nghe mãi, và chỉ nghe đàn hát và chơi không thì cũng chối
tai. ở đây, không một cái gì đáng gọi là công việc cả. Nói tóm lại, những ngày
trú chân chỗ này tôi thấy cảnh sống xung quanh không khác thủa còn bé tỉ ti khi
tôi mới được mẹ cho ra ở riêng, cứ tối đến, mê mải đi nhảy múa hát hỏng với bè
bạn, ngày tháng ăn chơi lêu lổng.
Chơi không thì bao giờ cũng chóng chán -
tất nhiên. Tôi không ưa bọn này. Huống chi, tôi là kẻ hay bay nhảy, lại càng lấy
việc phải dừng chân là khó chịu. Dần dà, tôi thấy thì giờ tôi với họ thậm vô
tích sự. Bướm và Ve Sầu là lũ ăn hại, trốn việc. Bác Xiến Tóc đã từ lâu sinh mất
nết, đâm lười, ăn hại nốt. Nếu không mong chút hy vọng ở lại có thể gặp Trũi thì
chắc tôi đã cuốn gói đi rồi. Nhưng ngày ngày, nếu đời sống biếng nhác xung quanh
càng khiến tôi bực dọc thì ý nghĩ về việc của Châu Chấu Voi định đi khắp nơi để
kết giao với người tốt càng nung nấu, thấm thía trong tôi, tưởng tượng ra tôi
sắo được đi cùng đoàn bè bạn có chí lớn ấy. Ngày mai, ngày kia hay chốc nữa ?
Mỗi buổi sáng, bừng mắt lại thấy bồn chồn và tha thiết muốn đi.
Chẳng còn mấy
ngày nữa thì mùa xuân đã hết. Rồi mùa hạ qua đi, bây giờ hoa sen trong đầm nước
cũng tàn rồi. Lá xanh bắt đầu úa đỏ. Trời đã ngả sang mùa thu. Buổi sớm ấy, các
ả Bướm rủ tôi vào rừng dự cuộc múa hát thi. Tôi lắc đầu từ chối rồi một mình
lững thững dạo ra bờ suối, đứng ngẩng trông chờ. Lòng hiu hiu nhớ Trũi và bâng
khuâng mong ước xa xôi. Bỗng đằng phương tây tràn đến những tiếng reo à à. Một
đàn ong bay ào đến đậu trên những bụi trúc và những cây cối xay nở hoa vàng
choé. Đi kiếm ăn về, nghỉ chân đấy, ong nào cũng nặng phấn và đầy những tiếng vo
ve chuyện vui, những bài hát hùng tráng thúc giục của ngày đường. Không khí yên
tĩnh nơi quạnh vắng, bỗng nhộn nhịp hẳn lên.
Nghỉ một lát, đàn ong lại bay
vù. Tấm lòng náo nức của tôi nhộn nhịp cũng như bay theo. Tôi ngơ ngẩn nhìn. Đàn
ong đó hẳn vừa qua một quãng đường dài. Họ đi xây dựng đời sống, họ đổi chỗ ở.
Phải sống ở đời có biết đi đây đi đó, biết làm việc thì mới là đáng sống. Tôi
bồi hồi, khao khát. Những tiếng : giang hồ hoạt động, đi hết anh em trong thiên
hạ, đến nhảy múa trong óc tôi. Chân tôi ngứa ngáy, giậm giật. Lại đi, lại đi
thôi ! Tiếng gọi tôi lên đường mà đàn ong vừa thổi kèn vừa bay tung trời kia
đương vang vang trước mắt tôi. Vả chăng, tôi cũng đã chán cảnh, ngấy tình ở đây
lắm.
Tôi còn đương suy tính, lưỡng lự khi bước qua rừng thưa. Cạnh bụi trúc,
tôi thấy bác Xiến Tóc gật gù trầm ngâm. Bác ta vốn lực lưỡng, vai rộng vuông
vắn, rất khoẻ mà nay lúc nào cũng ủ dột, trông thật không khớp với dáng vốn
nhanh nhẹn, thành thử nom bác ta đâm ra vẻ buồn cười. Bác ta ngước mắt nhìn vơ
vẩn rồi gật gù cất giọng vịt đực ngâm ư ử ?
...Chi bằng
đến thẳng
giậu
cúc thơm
Ngồi khểnh
vỗ đàn
gảy một khúc
Cha mẹ trời đất ! Những nghe
đã phát ngán. Hai cảnh nối nhau vừa bày ra trước mắt tôi : đàn ong mải mê rầm
rộ; một bác Xiến Tóc to xác, quá lười cứ ra ngẩn vào ngơ. Tôi vốn ít mơ mộng,
không thích lối sống phất phơ. Càng thêm ngấy và bực.
Tôi quyết bỏ các bọn vô
tích sự này và lại ra đi ngay hôm ấy. Không từ biệt ai, không ai trông thấy, tôi
cứ thế đi. Đi mươi hôm thì đến chân một con đê. Dốc đê cao, leo mãi mới tới được
mặt đê. Đứng nhìn ra sông thấy làn nước đỏ ngòm băng băng chảy. Lắng nghe có
tiếng hét "quých quých!" dữ dội ngay trên đầu. Ngẩng đầu thì thấy một lão chim
Trả loắt choắt mà rất diện vừa bay tới. Ôi chao, lão ta làm bộ điệu mới bảnh bao
và oai vệ làm sao !
Tên lão là Trả. Có lẽ vì lão chỉ ăn cá - chả cá và gỏi cá
! Mỗi khi định bắt một con cá, lão vỗ cánh đứng ngắm nghía trên không rồi thình
lình đâm bổ xuống mặt nước, túm cá lên. Vì cách câu cá đặc biệt ấy, lão còn có
biệt hiệu là tiên sinh Bói Cá. Tôi trông lão này có nhẽ cũng nhiều tuổi, người
đã hom hem quắt lại rồi. Song lão Bói Cá xưa nay nổi tiếng là già mà hay làm đỏm
trái mùa. Đã hóp má rồi lại hay tỏ vẻ hơ hớ trai tơ. Lão sắm đâu được bộ cánh
màu sặc sỡ không hợp tí nào với bộ mặt âm thầm của lão. Bụng trắng, lưng xanh
thắt đáy, đôi cánh nuột nà biếc tím. Chân lão đi đôi hia đỏ hắt. Lão sẽ đôi chút
đẹp trai đấy nếu lão có cái mỏ vừa phải. Nhưng, cơ khổ, lão phải vác giữa mặt
một cặp mỏ kếch xù mà đen quá, dài quá, xấu quá. Mỏ lão dài hơn người lão và to
đến nỗi trông giống như có ai nghịch ác đem đóng cả một chiếc cọc tre gộc vào
giữa mặt lão. Cả ngày, lão nhăn nhó méo mặt vác mỏ chẳng khác gì anh cu Sên suốt
đời phải đội toà đình đá nặng trên lưng vậy.
Tôi ngắm cái mỏ lão chim Trả mà
cười thầm là đáng đời cái anh già hay làm điệu mà không thể cất cái mỏ xấu xí
kia đi đâu. Nhưng, quả báo, cái mỏ to tướng tôi đương chế nhạo thầm đó sắp sửa
đến hỏi tội tôi đây.
Duyên do thế này :
Lão chim Trả đương bay, bỗng sà
xuống đậu trên tấm phên nứa cửa cống trước mặt tôi. Cái phên lung lay, lão cứ
ngất ngưởng đứng lấy đà nhưng vẫn không quên chăm chú trông ra mặt nước rình cá.
Gật gù một lát lão chợt trông thấy tôi nhô lên trên đê.
- Đây rồi ! Đây rồi
!
Như gặp lại bạn chí thân ! ( Rồi tôi mới biết lão kêu lên thế vì đấy là lão
vừa nảy một ý rất hay của lão ).
Hai tròng mắt lão đỏ lòm lộn lên rất nhanh.
Lão bay chéo thẳng xuống đầu tôi. Lão giương cặp mỏ to tướng ra. Tôi trông vào
thấy cả cái lưỡi lão nhọn hoắt và thắm như máu. Tôi hơi luống cuống. Nhưng có
điều danh dự đáng tự hào này, xin thưa cùng bạn đọc yêu quý : tôi thường đắc ý
rằng đã từ lâu, dù trong cơn nguy hiểm, dù chết ngay tôi cũng không hề một lần
nào nữa hạ mình lạy lục ai, như hồi xưa tôi có lần lạy bác Xiến Tóc khi bị Xiến
Tóc doạ nạt.
Bây giờ, trước mặt lão chim Trả, tôi loay hoay tìm cách chống
đỡ. Lão chim Trả đã có tiếng là cục tính, khi lão phát cáu hoặc khi ham muốn
điều gì. Nhưng tôi nhất quyết không sợ. Tôi lấy hết gân, bạnh người, giương
cánh, giang chân khuỳnh càng ra. Cả thân mình tôi nở bung, như con cua
càng.
Thấy chưa chi tôi đã tỏ ý kháng cự, lão chim Trả gầm lên :
-
Hè...hè...Oắt ! Oắt !... Giỏi ! Giỏi !
Lão bổ thượng xuống một mỏ. Chưa bao
giờ tôi bị một đòn khiếp thế. Nhưng đầu tôi vốn đội mũ trụ, nổi tảng, cứng lắm.
Tôi chỉ đau mà không xây xát tí gì. Thấy không đánh ngã nổi tôi, đáng lẽ phải
cáu hơn, nhưng lão chợt nhớ lại cái ý hay mà lão đã kêu "đây rồi, đây rồi" lúc
nãy. Lão bèn quắp tôi, bay bổng lên. Chao chao. Gió rú trên cao đến lộng óc. Từ
lọt lòng mẹ chưa bao giờ tôi bị tung lên tận lưng trời như thế !

Chương VIII

Nhưng cuộc đời Mèn
tôi chưa phải đến đây đã bị phết cái dấu chấm sau cùng. Tôi còn sống. Vẫn sống.
Để hôm nay ngồi kỳ khu chép những ngày giang hồ lên trang giấy trắng cho bạn đọc
yêu quý cùng nếm với Mèn tôi chút phong vị và ý nghĩa một quãng đời luân
lạc.
Thế nghĩa là, tôi không chết. Tôi nằm bẹp dí trong cặp mỏ lão chim Trả
và bây giờ lão đương bay là là xuống sát mặt dòng sông phù sa đỏ ối. Qua sông
rồi, lão đỗ vào một bãi dâu xanh lưa thưa. Lão vừa buông tôi xuống đất, tôi đã
giơ ngay chân và càng lên gai ngạnh thủ thế và nghênh địch, như lúc nãy.
Lão
ngoác mỏ ra cười khà khà rồi nói :
- A i chà ! Diễu võ giương oai cứng đấy !
Nhưng thôi, hãy cụp chân xuống mà nghe đây. Tớ vừa tậu được ngôi nhà mới, tớ
dương cần quản gia. Đằng ấy về làm quản gia cho biệt thự của tớ. Bằng lòng không
?
Cái ý hay đã khiến lúc nãy lão chim Trả kêu lên : "đây rồi, đây rồi" là thế
đấy. Tôi lắc đầu cãi rằng tôi đương tự do đi trên đường cái, không ai có quyền
lấy mất chân tay của tôi, nếu ông có lòng tốt và biết ân hận về sự tình ức hiếp
nhau vừa rồi thì chỉ việc ông kệ tôi đứng đây rồi tôi đi đâu mặc tôi, đừng thở
ra câu nói trái tai nào nữa.
Nhưng lão chim Trả nheo mắt lại bảo :
- Này
này, chớ lảm nhảm lý sự vô nghĩa. Hỏi chơi thế thôi chứ dù chú mình không muốn,
ta bắt chú mình phải muốn.
Tôi cứ thản nhiên, đến khi lão hỏi dồn thì tôi chỉ
lắc đầu. Lão liền hé mỏ quắp tôi bay đến cái nhà mới của lão. Cái nhà mới, hay
nói cho oai, biệt thự của lão chim Trả là một cái hang sâu hỏm vào giữa một mô
đất cát trên bờ sông. Cũng không phải tự tay lão đào cái hang này. Lão không
biết đào mà lão chỉ có tài láu vặt. Nghĩa là cái tài đi cướp nhà của chú
chuột.
Chim Trả chuyên tìm hang sẵn. Được cái bỏ hoang thì tốt, nếu không lão
rình chú Chuột đi vắng lâu ngày, lão vào giả vờ đào bới khoét tí ti trong ngoài,
đến khi chủ hang về, lão chim Trả sinh sự tống ra ngoài, cứ nói xưng xưng là vào
mà xem ! Vào mà xem ! Có phải nhà mày đây không. Chú Chuột nọ bực mình, nhưng
cũng ngại lôi thôi, thế là bỏ quách. Tuy vậy, không phải chú chuột nào cũng dễ
tính. Có chú Chuột còn đến cãi nhau mãi. Thế ra bây giờ lão chim Trả nghĩ cách
bắt mình giữ hang và có thể còn cãi nhau hộ đây.
Lâu nay, lão đã có ý tìm một
quản gia như thế. Trong cùng hang, lão đã đào thêm một ngách nhỏ vừa cái lỗ con
con. Lão đẩy tôi vào đó. Tôi lùi ra, đạp hậu vào mặt lão. Nhưng chỉ đạp trúng
cái mỏ cứng như đá, chẳng ăn thua gì. Lão bèn đưa cả cặp mỏ to tướng, hẩy phắt
tôi vào. Tôi ngã chúi đầu vào tường cát. Lập tức lão nhặt viên gạch, chặn kín
cửa ngách. Tôi mất đường ra. Trong ngách tối như hũ nút. Cái khe hở tí ti không
đủ thò một chân ra. Lão chim Trả đứng ngoài truyền lệnh vào cho tôi :
- Việc
của đằng ấy từ nay là chung thân coi nhà. Làm khá thì được thưởng. Làm không nên
thì được ăn đòn. Bây giờ dỏng tai nghe tớ dạy cách coi nhà : muốn không cho bọn
chuột bọ rắn rết nào vào trộm cắp được thì cứ dóng cổ lên hò hét tất cả những
lúc tớ vắng nhà. Đứa nào đi ngoài cửa sẽ hiểu rằng trong hang có chủ, không dám
vào. Có thế thôi ! Mỗi bữa tớ sẽ đem về các thức cỏ ngon cho mà ăn. Sướng nhé
!
Tôi không hát, không hét, không kêu la như lão muốn. Lão rình mấy lần,
không thấy tôi động tĩnh. Thấy thế, lão không đem cỏ về cho tôi ăn. Đói quá. Sau
tôi nghĩ thế là dại, chẳng nhẽ chịu chết ở đây, ta phải gắng ăn để sống, để có
sức tìm cách thoát khỏi hang hùm, thế mới là thượng sách.
Từ hôm ấy, cả ngày
tôi hò hét trong hang, nhiêu lúc lão có ở nhà tôi cũng kêu ầm ĩ, lão không ngủ
được phải quát lên, tôi mới thôi. Ngày cũng như đêm, tôi quanh quẩn trong cái
hang kín. Ngày cũng như đêm, tôi hát rống cò ke chẳng ra đâu vào đâu, như đứa dở
hơi. Để bọn đi ngoài kia biết hang có chủ, khỏi vào nhà nhầm. Để cậu Chuột chủ
cũ có về tưởng trong hang lắm thứ chen chúc, nào Dế nào chim Trả lộn xộn, cũng
sợ lôi thôi, không vào đòi nữa.
Lão chim Trả đi vắng cả ngày, không mấy khi
có nhà. Ban đêm, lão ta ngủ, tôi nghỉ hò la hát hỏng thì tôi lại cặm cụi bí mật
đào ngách. Nhưng trong cái tường bịt trước mặt tôi, lão ta đã tha đâu về được
nhiều hòn sỏi lèn vào đấy, sức móng chân tôi không khoét nổi. Mà đằng sau lưng
thì chịu. Tuy vậy, tôi vẫn chịu đựng và nuôi hy vọng. Mặc dầu không biết sẽ ra
sao, nhưng vẫn tin và chờ. Lòng tin và hy vọng ở với tôi, an ủi tôi, xua đuổi
cái buồn nản trong tôi đi.
Trong cái âm thầm bóng tối ghê gớm ấy, trò hò hát
vẫn là công việc bó buộc hàng ngày. Nào ai cần đâu tôi hát hay hát dở, đây lão
ta chỉ bắt tôi mở miệng, rồi tôi kêu hay hát, hay quát tháo cũng được, miễn
tiếng động ấy chứng tỏ trong hang có chủ. Tôi nghêu ngao hát, tôi gáy. Để tìm
cách sống, để nghĩ kế. Tôi cũng tưởng tượng biết đâu mình kêu như thế, ai tò mò
vào, rõ nỗi oái oăm mình bị cầm tù, có thể tìm cách cứu được mình chăng. Tôi
nghĩ kế, tôi nghĩ...
Bởi vậy, tôi không hát những câu nhảm nhí nữa. Tôi đặt
ra các câu hát có hồn. Tôi hát cho tôi nghe. Những bài hát mới, những bài hát ai
oán thân phận, những bài hát tâm sự, những bài hát mang hy vọng xa.
Ai làm
chi nổi
Có dại mới nên khôn
Nước nước với non non
Năm canh hồn ngơ
ngác.
Ngày kia như lệ thường, lão chim Trả bay ra sông kiếm ăn từ sáng sớm.
Tôi bâng khuâng hát đi hát lại :
...Nước nước với non non
Năm canh hồn ngơ
ngác.
Mình lại nghe tiếng hát của mình chìm vào bóng tối, lòng tôi lìm lịm
thấm thía và cứ hát mãi.
Tôi hát lại:
Ai làm chi nổi
Có dại mới nên
khôn...
Vừa dứt tiếng, nghe ngoài cửa có tiếng hỏi vọng vào :
- Tiếng ai
như tiếng anh Mèn phải không ?
Tôi vội kêu :
- Ai đó ? Tôi đây ! Tôi đây !
Mèn đây !
ở ngoài dội vào tiếng kêu to hơn :
- Ô i ! ối ! Anh Mèn ư ! Trũi
đây ! Em Trũi đây. Anh đâu ? Anh đâu ? Anh ở chỗ nào ?
Tôi bàng hoàng cả
người. Đúng tiếng Trũi. Dù xa nhau tôi vẫn không quên cái giọng ồ ồ của nó. Cũng
như Trũi, bấy lâu dù sơn khê cách trở , Trũi vẫn nhớ ngay tiếng tôi.
Tôi bảo
vọng ra :
- Anh ở đây. Anh phải tù trong đáy hang này. Có ai đương đi với em
ngoài đó không ?
- Thưa anh, các bác Châu Chấu Voi với bác...Em vào cứu anh
ngay tức khắc...
Tôi nói lớn :
- ấy chớ ! cứu anh thì đã đành, nhưng đừng
vào bây giờ. Tường nhà tù chắc chắn lắm, mà sắp đến buổi lão chim Trả đi kiếm ăn
về rồi. Em chịu khó ra ngoài đợi, sáng mai, lúc lão ta trở dậy lại bay đi, lão
đi rồi, ta vào thì chắc chắn hơn.
Lát sau, quả nhiên lão chim Trả từ ngoài bờ
sông bay về, chui tọt vào hang. Anh em ngoài ấy hẳn đã núp đâu quanh, chắc là
lão ta không biết. Lão ngồi tựa cái tường đất ngay ngoài buồn giam tôi, lão ngủ.
Bấy giờ đã tối. Tôi chỉ nhấm được tí cỏ, rồi cả đêm lòng rộn rực. Bao nhiêu câu
hỏi rối ren trong trí. Làm sao Trũi lần mò qua đây ? Ngày mai mình thoát chốn
này ư ? Ôi chao, lại sắp thấy trời, trời xanh, lại thấy ánh sáng, ánh sáng vàng
những nắng. Anh em lại gặp nhau. Sao cái đêm chờ đợi lê thê, dài đến là
dài.
Sáng hôm sau, lão chim Trả bay đi kiếm ăn từ lúc sương chưa tan. Vào lúc
ấy dễ đón cá đi ăn rạng đông. Tin chắc lão không trở lại bất chợt, lão tính cẩn
thận không bỏ quên cái gì bao giờ.
Lão chim Trả vừa ra khỏi, tôi gọi ầm
:
- Trũi ơi ! Trũi đâu ?
Tiếng đáp lại ngay : "Dạ..dạ...Em đây..." Hình
như các bạn đã nấp quanh đấy cả đêm qua. Lập tức, mấy cái bóng lổn ngổm bò vào
hang, hì hục đào bới cậy khoét moi đất ra. Lão chim Trả lèn gạch đá cẩn thận
lắm, phải bới một lúc mới hở tẹo lỗ. ở trong, tôi nghe các cu cậu thở phì
phò.
Nhưng cái lỗ tí tẹo cứ to dần. Tôi thò được đầu... Tôi nhoi được
vai...Rồi tôi quờ cả hai chân trước ra. Đến đấy tôi giở món sở trường đạp hậu
phanh phách một cái a lê hấp ! Người tôi bật như bay bổng ra phía cửa hang. Các
bạn cùng reo lên. Chợt nhớ đến lão chim Trả, tôi bảo các bạn chạy đi, phải chạy
ngay. Được một quãng, đến bụi thài lài kín đáo, chúng tôi đứng lại. Đã lâu bây
giờ mới được chuyến chạy và bay, đạp thoả hai cái càng. Sau tôi, cả lũ theo, tôi
chạy nhanh quá.
Cả lũ, có Trũi và các bạn Châu Chấu Voi. Nhưng cái anh chạy
nhanh đầu tiên không phải Trũi mà là...bác Xiến Tóc. ẩn sĩ Xiến Tóc ở lều cỏ dạo
trước ấy ! Bác Xiến tóc vừa chạy vừa bay, rất gọn. Không còn chút nào cái dáng
đủng đỉnh chán đời bữa nọ.
Tôi chưa kịp ngạc nhiên, bác Xiến Tóc đã vuốt sừng
cười rộ :
- Tệ quá ! Bỏ đi mà không nói ai biết. Đằng ấy đi mấy hôm thì Châu
Chấu Voi và Trũi trở về. Tôi kể chuyện đằng ấy đi mấy hôm thì họ hoảng hốt lên.
Ô`, bạn Trũi giỏi lắm. Ngày trước Châu Chấu Voi đã giảng giải cho tôi, đến khi
đằng ấy tới cũng nói là đời sống giang hồ thì vui thích như thế nào, tôi cứ u mê
cãi lại, tôi tưởng cái số mình lắm tai hoạ, không bao giờ dứt nổi bệnh chán đời
nữa. Thế mà đến khi Trũi nói, bạn Trũi nói có một lần, mình đã tỉnh. Tôi xấu hổ
nhận ra trong đời mình chỉ mới khó khăn một tí mà đã sợ. Từ nay tôi hiểu rằng
chán đời là tính xấu, kẻ chán đời nghĩ là ta cao thượng, nhưng thật không cao
thượng chút mà chỉ là trốn việc rong chơi. Nghĩ được thế, tôi liền tống cổ bọn
Bướm, bọn Ve Sầu lười biếng lại hay kêu ca phàn nàn và cả mấy gã Sên rề rà
chuyên ăn bám, tôi cũng đuổi nốt và bảo họ rằng từ nay đi kiếm lấy mà ăn chứ cái
thân ăn nhờ ở cậy là xấu xa nhất trên đời. Tôi đốt cái lều cỏ rồi tôi theo anh
em đi từ độ ấy.
Trũi giới thiệu tôi với các bạn :
- Anh Mèn tôi đây. Anh
Mèn mà tôi vẫn kể chuyện các bạn nghe đó. Anh ơi Từ khi anh em ta xa nhau. Chắc
anh tưởng em chết rồi chứ còn đâu ngày nay. Nhưng không, khi em bị các anh Châu
Chấu Voi bắt rồi mang đi thì em hiểu ngay các anh ấy là bạn tốt thế nào. Hôm
đánh nhau, nếu chúng ta đừng hấp tấp và chúng ta đừng bị những đứa nhát sợ và
nóng nảy cứ đẩy lung tung lên, mà ta chịu khó, bình tĩnh hỏi han trước thì không
thể xảy ra sự đáng tiếc và chúng ta đã hiểu nhau ngay từ lúc ấy. Các anh Châu
Chấu Voi với chúng ta đều thích giang hồ phóng khoáng.
"Em nghe ra những lời
chí lý ấy, em phục lắm. Tuy chẳng lúc nào em quên tình anh em, nhưng em cũng
tình nguyện đi với các anh Châu Chấu Voi và em tin chắc ngày kia anh em sẽ gặp
nhau. Được ít lâu, em cùng các bạn trở lại rặng dứa dại trên đê, định nói với
anh, em tin chắc anh sẽ thích ngay, bởi vì em vẫn nhớ anh đã dạy cho em biết ý
nghĩa bước phiêu lưu của anh em mình ngày trước cũng giống thế. Nhưng các bạn
Châu Chấu Voi nói anh đã đi tìm em. Em có trình bày cho cả vùng Châu Chấu nghe
cái mơ ước mà em đương theo đuổi. Ai nấy vỗ tay, nhảy mừng. Bởi vì nếu mơ ước đó
thành sự thật thì không bao giờ trong đời còn gặp rủi ro, chỉ vì đi tìm khe lá
tránh rét."
"Rồi em lại đi. Thời gian sau, có lúc chúng em qua chỗ cái chùa,
tại gia của bác Xiến Tóc, thấy bác ấy bảo anh đến đây đợi em từ lâu và mấy bữa
rày chẳng biết anh đi đâu. Em mừng quá. Nhưng đợi mãi chẳng thấy anh về. Chỉ ở
có ít ngày em cũng có thể đoán được tại sao anh đi. Em đã biết tính anh, trước
cảnh ăn chơi dông dài anh không chịu được. Thế là không đợi anh về nữa, em lại
cùng các bạn Châu Chấu Voi đi."
"Chúng em đương trên đường sang vùng Kiến.
May mắn biết bao, gặp anh đây...
Tôi và Trũi nhìn nhau, lúc ấy bỗng nhớ ra và
càng thấm thía tâm sự câu thề ngày trước rằng từ đây sống chết có nhau. Một anh
Châu Chấu Voi cất tiếng. Tiếng Châu Chấu Voi sang sang như chiêng đồng :
-
Phải, các bạn đã nói rất đúng rằng chúng ta đương cùng nhau đi khắp thế giới kết
làm anh em.
Trũi cảm động nói :
- Em tin đây cũng là bước đường anh em ta
đi, chẳng hay ý kiến anh...
Tôi vui sướng thấy Trũi bây giờ khác hẳn trước.
Trũi đã hết tính hấp tấp, nóng nảy, xốc nổi. Trũi giờ nói năng điềm đạm, chắc
chắn.
Tôi âu yếm ôm Trũi mà rằng :
- Em yêu quý ! Các bạn Châu Chấu Voi
tri kỷ ơi ! Điều các bạn nghĩ, cũng là điều xưa nay tôi mộng tưởng. Nay tôi xin
cùng các bạn đi khắp thế gian, làm cho được những gì ta đương mơ ước.
Cả bọn
reo lên. Và lập tức chúng tôi khởi hành.
Có lúc đương đi đường. Trũi dường
như lấy làm lạ dừng lại ngắm tôi rồi hỏi tôi :
- Ơ hay ! Sao bây giờ anh
trắng trẻo như học trò, không đen trậm trụi như xưa.
Tôi cười :
- Vì anh
phải tù trong cái hang của lão chim Trả, lâu không biết mấy mùa sương nắng đã
qua, nên thân mình anh mới bệch một vẻ công tử bột như thế. Chắc chỉ dầu dãi ít
lâu thì lại như thường thôi, bởi vì sức khoẻ anh thì vẫn nguyên và tấm lòng anh
thì đương hăng hái lắm.

Chương IX

Đến đây, tôi xin mở
dấu ngoặc nói về Châu Chấu Voi.
Đây là những tay có bản lĩnh trước tiên xướng
xuất lên những ý nghĩ cao cả về việc đi giang hồ du lịch.
Khi Châu Chấu Voi
gặp tôi và Trũi ở vùng cỏ may và khi xảy ra cuộc lưu huyết là lúc Châu Chấu Voi
ắt đầu thực hiện chí lớn. Nếu ngày ấy tôi biết thì đã chẳng phiêu bạt đến cái
lều cỏ của cư sĩ Xiến Tóc rồi lại đến nỗi phải tù trong hang chim Trả.
Đoàn
Châu Chấu Voi ùng Trũi đi đã nhiều đường đất, mhiều nơi. Ơ đâu, ai ai cũng đều
coi tình bạn tốt đẹp ấy là lẽ phải nhất trên thế gian .
Đã qua nhiều vùng,
trò chuyện và bạn bè đã nhiều ai cũng nghiệm ra rằng những ai có lòng tốt , đều
thích làm ăn yên ổn. Đâu đâu cũng thế, thật phấn khởi. Chỉ có cái khó là bàn
chân và cả cánh bay, cũng không thể đi cùng trời cuối đất để mau chóng nói rộng
những điều quan trọng ấy ra.
Không ai bảo ai, các bạn đều thấy nếu thế thì
không gì hay hơn tìm đến vùng Kiến. Chỉ có anh em Kiến vẫn chịu khó cẩn thận- và
khắp thế giới, đâu cũng có Kiến. Đó là cái cớ khiến Châu Chấu Voi và các sang
vùng Kiến, đi qua của hang chim Trả vừa rồi.
Từ đấy, trong bọn có tôi cùng
đi.
Lại nói về Kiến. Xưa nay, dù cho đấy là một họ Kiến to gồ thì Kiến cũng
vẫn là bé nhỏ, mảnh dẻ, tuy vậy, kiến lại sống đông đúc nhâts trên toàn cầu. Thử
để ý mà xem, từ xó bếp đến bàn ăn, chiếu ăn, mâm ăn, từ đồng ruộng đến rừng núi
thành phố không đâu không có kiến. Con kiến rất nhỏ mà ở đâu cũng có, hạt thóc,
hạt kê bé li ti là cái nuôi người hàng ngày... Kiến tí hon mà kiến đi khắp thế
gian. Nhiều thứ kiến: Kién Gió, Kiến Mun, Kiến Càng, Kiến Cỏ, Kiến Cánh, Kiến Bọ
Dọt, Kiến Đen, Kiến Vàng... trăm nghìn chỉ phái nhà kiến nhiều không kể
xiết.
Kiến có nhều đức tính: chăm chỉ, cần cù, biết lo xa, và cũng bướng bỉnh
nhất trần gian, ở đâu cũng vậy, Kiến xây thành đắp luỹ kiên cố, riêng biệt một
nơi.
Kiến đánh nhau với ai thì chết ngay cũng đánh, không biết sợ.
Nhưng
cùng nhau một chí hướng rồi, Kiến sẽ đem những điều tốt đẹp truyền bá đi khắp
thế gian. Như thế chẳng bao lâu nữa, đâu đâu cũng sẽ biết hết. Kiến cứ gặp nhau
chụm đầu lại, đưa tin rồi lại đi. Bao giờ cũng vậy. Tin Kiến truyền thật nhanh.
Chỉ có các bạn đại gian khổ như Kiến Gió mới kham nổi công việc to rộng như thế.
Các bạn Kiến Gió chân cao chuyên nghề đưa tin, nhanh như gió.
Đường vào vùng
Kiến xa lăng lắc, rồi lại mỗi thành luỹ hiểm hóc khác, cứ phải hỏi thăm suốt dọc
đường. Nhưng đi lâu cũng phải tới. BBây giờ chúng tôi đã qua nhiều làng và cánh
đồng, trông thấy vùng Kiến trên trái đồi trước mặt.
Trời đất giờ đây lại sắp
sang xuân. Gió nhẹ. Thinh không cao cao. Mỗi năm gặp lại mùa xuân, trong lòng
lại thấy hai câu thơ tự nhiên trở lại, thật xinh tươi thay : Cỏ non xanh rợn
chân trời. Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. Ai nấy đều ca hát. Riêng bác
Xiến Tóc đi cạnh tôi vẫn còn than thở và ân hận về cái thời nhàn cư cho qua ngày
ở xó rừng một cách vô lý, thậm vô lý. Bây giờ được đi đứng, bôn tẩu đây đó, thì
lạ thay lại thấy khỏi lừ khừ và khoẻ mạnh hơn xưa. Mới biết chẳng việc khó nào
khiến ta nản lòng được. Kể đâu đến thành bại mục đích ở đời là hoạt
động.
Đường đi khúc khuỷu dần.
Chúng tôi leo lên trên lưng một trái đồi
thì đến địa đầu vùng Kiến. Chúng tôi dừng lại đưa mắt trông vào thấy một màu đất
đỏ trùng trùng nhấp nhô những thành trì nối nhau đi liên tiếp, không biết đâu
phân biệt được đường đi. Đáng khen phục kỳ công kiến trúc của các kỹ sư
Kiến.
Hôm sau chúng tôi bắt đầu đi vào.
Từ hôm ấy, chúng tôi qua biết bao
nhiêu khó khăn. Để bạn đọc yêu quý rõ từng ngày gian khổ ra sao, tôi xin trích
vài dòng nhật ký của tôi, ở tập thứ tư, những trang 151, 154, cho đến trang 158
chép về "Những ngày Mèn đi vào đất Kiến" :
"Mùa xuân, ngày 79 - Kiến ở đông
quá. Câu tục ngữ "đông như kiến" thật đúng. Đường ngang lối dọc chỗ nào cũng đầy
kiến. Đầu tiên chúng tôi trông thấy từng bọn Kiến Gió. Kiến Gió có nghề xây đắp
rất giỏi, lại đi nhanh theo cách không phải đi. Kiến nghiêng mình vào làn gió,
gió thổi bay. Kiến tự dưng sa xuống chớp nhoáng hơn gió.
Màu áo nâu lẫn với
đất, các chàng đi dày đặc quanh chúng tôi. Thấy chúng tôi to lớn, thân hình mỗi
Kiến Gió chỉ bằng cẳng chân tôi, nhưng họ không sợ hãi, vẫn thản nhiên ngửa mặt
đứng thò hai râu ra nghe ngóng chốc lát rồi lại chăm chú làm. Kiến Gió giỏi
khuân vác và xây dựng, đôi khi chạy tin cần kíp.
Một tốp Kiến Lửa quần áo
vàng khè, Kiến Lửa lầm lì hì hục đào đất xây hào luỹ. Họ dựng lũy đào hào rất
khéo. Các đường hầm phủ mảng đất luyện thật mỏng trên mặt thành đều do Kiến Lửa
xây. Cả làng đi trong những đường chìm ấy, ít khi ló ra. Bởi thế, vào vùng Kiến
thoạt trông chỉ thấy cao thấp những mảng đất vắng vẻ, nhưng trong đường hầm,
làng Kiến qua lại tấp nập chen chúc đông vui suốt đêm ngày.
Tôi hỏi thăm
đường. Gã Kiến Lửa nhìn chúng tôi không nói. Vẻ bí mật ghê ! Đã thế, cũng không
cần, bọn tôi cứ đi.
Mùa xuân, ngày 82 - Gặp việc rắc rối. Vô tình, Xiến Tóc
thụt chân xuống một đường hầm. Mọi hôm đi cả ngày không sao. Dù Kiến đi đông đảo
quanh chúng tôi, nhưng không ai đụng vào ai, thì ai cứ việc nấy, chẳng lôi thôi
đến nhau. Bây giờ, bọn kiến dưới đường hầm tưởng có kẻ đến phá hoại nhà cửa của
họ. Gã Kiến Kim ngoi lên, chẳng biết nếp tẻ thế nào xông vào đánh nhau
liền.
Thám tử Kiến Đen chạy đi cấp báo khắp vùng. Lập tức vô vàn Kiến Lửa rầm
rĩ hung hăng kéo đến. Nhưng anh chàng Kiến Lửa nào nhảy tới, vừa nhe răng ra đều
bị chúng tôi hất đá ngã. Chúng vẫn kéo đến. Chúng cậy đông, vây bọn tôi
lại.
Mùa xuân, ngày 83 - Tự nhiên trên trời rơi xuống đầu chúng tôi hằng hà
sa số những anh kiến to thô lố, áo đỏ và có cánh. Đó là Kiến Cánh nhảy dù. Đoàn
Kiến Cánh nhảy dù tới tấp đến. Kiến Cánh rất hăng. Có gã bị cắn đứt đuôi, rơi
bụng ra mà vẫn chạy ton ton. Trận đánh đương tơi bời thì Trũi sa vào đường mai
phục, bị bắt sống. Nhưng nửa đêm Trũi trốn được. Chúng giam Trũi vào một hầm
đất. Hầm đất của Kiến thì mỏng mảnh thôi. Và chúng không ngờ tài đào khoét ngạch
của Trũi. Chỉ dùng hai càng gạt mấy phát đã hổng một lỗ to, Trũi ẩy đất, đổ bẹp
cậu Kiến gác, thế là ung dung về.
Trũi về nói trông thấy bọn cứu viện kéo đến
nhiều lắm. Chao ôi ! Giảng giải thế nào cho những gã đương nóng đầu nghe
được.
Mùa xuân, ngày 84 - Như Trũi biết, bữa nay thêm viện binh : Kiến Bọ
Dọt. Kiến Bọ Dọt to, khoẻ hơn tất cả. Chỗ nào cũng có Kiến Bọ Dọt chen vào, đi
oai phong như bò tót đầu đàn. Lại có Kiến Kim và Kiến Cánh. Đương đánh nhau
hăng, bỗng Xiến Tóc đứng sững lên, giương thẳng cả hai cặp cánh lụa, co múa rối
rít chân và kêu rống từng hồi ghê rợn.
Thì ra, thấy Xiến Tóc mình đồng da
sắt, đấm đánh bác ta như đấm đánh bị bông, cứ trơ ra, chẳng mùi gì, Kiến Bọ Dọt
lập mưu chui vào trong vành cổ Xiến Tóc. Khắp người Xiến Tóc đều bọ giáp sắt kể
cả các khấc bụng. Chỉ có chỗ khe cổ rất hiểm là chỗ phạm. Bị đâm vào đó, Xiến
Tóc có thể đứt cổ.
Chúng tôi khiêng Xiến Tóc chạy lùi. Châu Chấu Voi rịt cho
bã thuốc, buộc lại. Cổ Xiến Tóc như quàng cái phu la chàm. Không chết, nhưng vết
thương tấy, sưng vù. Xung quanh đánh nhau, Xiến Tóc ngồi khư khư một xó. Tuy
vậy, cũng chẳng ai làm gì nổi. Thấy Xiến Tóc ốm, có cậu Kiến tưởng bở, xông vào,
Xiến Tóc giơ chân ra đỡ. Chân Xiến Tóc cứng như cây tre đực, Xiến Tóc cứ để yên
cho Kiến cắn. Chẳng ăn thua mà lại có thể gãy răng, kiến chạy."
Trên đây là
những ngày gian nan và rắc rối của chúng tôi. Và còn lôi thôi nữa. Mỗi buổi sớm,
trông trước mặt, ngó sau lưng chỉ thấy man mác lớp lớp những thành lũy mà Kiến
Lửa, Kiến Gió mới đắp thêm, vòng vây càng dày nữa. Đoàn Kiến Đen, Kiến Gió thông
tin thì lảng vảng đi ngoài cùng. Chúng chạy, những cái chân lênh khênh phóng đi.
Chúng thông hiệu. Anh này đương chạy liên liến, gặp anh khác, đứng dừng phắt, gí
râu móc vào nhau ấy thế là hai bên đã báo cho nhau đủ tin hỏa tốc, rồi lại chạy
biến. Cứ thế truyền mãi.
Tình hình trước mắt thì quả gay go thật. Chúng tôi
biết có Kiến Chúa trong vùng này, cần phải gặp Kiến Chúa. Muốn gặp nhưng không
biết đích xác chỗ nào. Đâu cũng coi chúng tôi là thù mà Kiến Chúa thì ở trong
thành kiên cố, chúng tôi không biết tìm đến chỗ nào được. Tôi bàn cố thủ đây,
còn Trũi thì vượt vòng vây ra ngoài tìm về vùng cỏ may gọi các bạn Chuồn Chuồn.
Các bạn Chuồn Chuồn đến đây sẽ giúp chúng ta được nhiều : tải lương, đưa tin, đi
liên lạc. Chuồn Chuồn sẽ bay đi tìm gọi Kiến Chúa. Chuồn Chuồn vốn tháo vát. Các
loài Chuồn Chuồn suốt đời kiếm ăn nơi đầu sông cuối bãi, những tay Chuồn Chuồn
giang hồ ấy mà mở hết tốc lực phi cơ thì phải biết.
Nửa đêm. Trũi lẻn được ra
ngoài.
Trong khi ấy, vòng vây càng ngày càng thắt chặt thêm. Vì Kiến đã tin
cho Kiến Chúa rằng bọn ngỗ nghịch chúng tôi ở đâu đến reo rắc sự phá hoại. Kiến
Chúa tức giận ra xem, thấy đúng hào lũy đồn ải tan hoang như lời báo. Kiến Chúa
ra lệnh cho cả vùng vây hãm cho kỳ đến chúng tôi chết đói hay phải bỏ chạy đi
mới thôi. Bất cứ kẻ nào, cả đến những tay bọ hung sừng sỏ, lỡ chân lạc vào tổ
kiến, thường đều có đi không có về, nếu không cũng sợ chết khiếp suốt đời.
Sự
hiểu lầm tai hại, càng tai hại.
Chẳng bao lâu, Trũi đã trở lại, kìa !
Trũi
báo tin các bạn sắp đến. Chúng tôi sẽ có cứu viện. Chúng tôi vẫn tin tưởng.
Nhưng sao chưa thấy vân mòng ! Mà vòng vây kiến thì mỗi lúc một chật ních thêm.
Kiến ở đâu kéo về đông đặc đen sẫm như dòng sông mật quấn quanh trước mặt sau
lưng chúng tôi. Ôi ! Chẳng nhẽ chịu chết ở đất này ?
Bạn đọc yêu quý ! Có một
biến đổi - tôi hay nói biến đổi quá, nhưng thật có một biến đổi, tôi không biết
nói thế nào khác. Xin để tập sách xuống đó, lặng nghe tôi kể cho một chuyện
khác. Thoạt nghe bạn sẽ cho tôi là dài lời, nhưng kỳ tình câu chuyện có quan hệ
đến cái cảnh đương gay go như lửa cháy này.
Có năm cô bé học trò, tên là cô
Mai, cô Điển, cô Mến và hai cô nữa, không nhớ tên. Cũng như bọn các cậu Nhớn,
cậu Bé, cậu Thịnh ngày trước ấy mà, bạn lúc để chỏm thì nhều lắm, ai nhớ hết tên
được. Các cô đi học, ngày chủ nhật đợưc nghỉ thì đi chơi. Năm cô học trò đi
chơi, có năm cô học trò đi chơi.
Các cô học trò đi chơi đôi khi khác kiểu các
cậu học trò. Cũng chơi ngày chủ nhật nhưng các cô rủ nhau vừa đi chơi vừa kiếm
củi. Củi sưởi trong mùa đông tới, củi thổi cơm. Một cô nói thêm : hái hoa. Mùa
này, bao nhiêu là hoa. Đến đỗi trên đầu cây chua me đất bé bỏng và gày gùa cũng
đội cái mũ hoa tim tím cơ mà. Vậy thì chúng ta đi chơi, kiếm củi và hái
hoa.
Các cô bước qua nhịp cầu bắc bằng hai cây tre ngang lạch nước sang trái
đồi bên này. Trái đồi bên ấy đương bay nhiều Bướm Vàng, Bướm Trắng, phấp phới
lẫn với hoa hồng bụi đỏ rực và hoa tầm xuân hồng nhạt. cả bọn vừa hát vừa cười,
nhảy chân sáo lên đồi. Góc đồi đó là nơi bọn tôi và kiến đương giã nhau túi bụi
mấy hôm nay.
Nghe tiếng động lạ, ngẩng lên thấy những bàn chân người đương
thoăn thoắt tới. Đối với chúng tôi thì những bàn chân ấy ví như một trận mưa đá,
toàn đá tảng, những hòn đá tảng to thật to choảng tôi. Không làm thế nào chống
được, phải nhanh chân không thì chết mất ngáp !
Tôi hô lớn :
- Anh em ơi !
Chạy đi !
Bọn tôi nhất tề bay giạt vào nấp trong bụi cỏ ấu.
Các cô vừa
tới, vô ý, đương nghếch mắt và với tay rón rén hái hoa tầm xuân. Thế là bàn chân
loay hoay rồi giẫm vào tổ kiến. Kiến vốn cục tính, như chúng ta đã biết. Thấy
động đến là kháng cự liền, bất cứ ai. Phải đương cơn va chạm kịch liệt với bọn
chúng tôi, thế là kiến cong đít nhọn hoắt lên, nhè chân các cô bé mà cắn. Cậu
Kiến Lửa thì leo lên ngoặp hai làn răng nanh dữ dội vào bắp chân.
Hai cô giật
mình, buông cành hoa tầm xuân, nhảy choi choi lên kêu,ba co bạn đăng kia nghe
tiếng kêu vội chạy tới. Một cô nhón chân vào dắt hai cô bạn đương lúng túng ra
khỏi đám kiến rồi đưa xuống suối rửa chân. Nước mát làm nọc kiến dịu đi.
Hai
cô nữa, mỗi người cầm một chiếc nón. Họ tức tốc chạy xuống vục nước suối lên đổ
ào ào vào vùng tổ kiến. Những nón nước xối như trời đổ xuống hàng nghìn cây nước
khủng khiếp làm ngập lụt khắp thế gian. Thành quách, nhà cửa, của cải và dân cư,
trong nháy mắt, trôi vèo mất cả. Chỉ một lát, quang cảnh chỗ đánh nhau ban nãy
đã đổi ra khoảng đất trơ trụi, lênh láng nước. Hàng nghìn hàng vạn kiến bị trôi
suối đương ngoi vẫy trong dòng nước.
Bây giờ là buổi chiều rồi. Các cô bé học
trò đi kiếm củi và hái hoa về từ lâu. Đối với các cô, không có gì đáng nghĩ, vì
mỗi cô đã làm đủ kết quả, vác về một bó củi với những cụm tầm xuân hoa phơn phớt
hồng nhạt xinh. Nhưng ở vùng kiến hôm ấy thì phải nói rằng trận bão lụt qua từ
lâu rồi mà tất cả còn bàng hoàng.
Chập tối, trăng lên, trăng cuối mùa xuân,
sáng trong và dịu dàng lạ lùng. Chúng tôi đứng nép trong bụi cỏ, dưới chân nước
ướt nham nháp. Lúc bị dội nước, nước chỉ ào qua bụi cỏ. Cũng may, nếu chúng tôi
bị trúng những cây nước từ nón dội xuống chắc cũng trôi băng ra suối
rồi.
Trước mặt chúng tôi, một vùng im lặng ghê rợn. Chúng tôi suy nghĩ đến
những khủng hoảng thiên nhiên đầy rẫy quanh mình. Bỗng đâu Chuồn Chuồn bay đến
trong ánh trăng. Đấy là đàn Chuồn Chuồn Tương bay rất đông, cánh quệt cả vào
bóng mặt trăng. Cánh nâu chấm đen. Chuồn Chuồn Tương cũng yếu và không bao giờ
bay đêm, tuy vậy, Chuồn Chuồn nhiều tình cảm nhất, khi nghe Trũi kể vầ cái khó
khăn nguy hiểm chúng tôi gặp phải dọc đường, Chuồn Chuồn Tương đã bay đi ngay,
bay thong thả, nhưng bay luôn và suốt đêm không nghỉ nên đến sớm nhất. Bọn Chuồn
Chuồn Ngô, Chuồn Chuồn Chúa cậy sức khoẻ, họ cũng đi ngay đấy, nhưng còn nhởn
nhơ đâu chưa tới. ( Có khi lạc đường cũng nên - các cậu láu táu nhanh nhảu đoảng
mà ! ).
Chuồn Chuồn Tương bay tới trong ánh trăng, bốn cánh rập rờn, nhịp
nhàng, đương bay bỗng quẫy lại, rất nhanh và đẹp mát. Họ lượn đi lượn lại mấy
vòng trên ngọn cỏ ấu tìm chúng tôi.
- Chuồn Chuồn Tương đã tới ! Hoan hô các
bạn !
- Các anh ơi !
- Bạn ơi ! Hãy bay khắp đồi, các bạn hãy gọi to lên
xem Kiến Chúa ở đâu mau mua ra cho chúng mình hỏi chuyện.
Chuồn Chuồn Tương
lại thong thả bay đi trong tưng làn ánh trăng chảy lênh láng trên mặt lá, sáng
đẹp như ban ngày. Trăng sáng gây cho lòng ta một cảm tưởng dịu dàng và yêu đời -
dù đang trong cảnh đau khổ.
Lát sau Chuồn Chuồn Tương quay trở lại, nói to
:
- Thấy Kiến Chúa rồi.
- Thế sao ?
- Kiến Chúa hẹn sáng mai đi
gặp.
- Ơ? đâu ?
- Chúng em sẽ dẫn đường.
Sớm hôm sau, Chuồn Chuồn Tương
đã rập rờn bay từ lúc còn tờ mờ. Các bạn trong bọn đã ủy cho tôi làm sứ giả tối
quan trọng hôm đó. Trên trời, Chuồn Chuồn Tương bay tầng trên tầng dưới, liệng
cao liệng thấp, chao cánh vừa múa vừa bay như mừng như giỡn. Tiếng đồn Chuồn
Chuồn Tương hồn nhiên và yêu đời bấy lâu quả không sai !
Tôi ngắt một chiếc
lá tre để che nắng và cũng để giơ cao lên đầu, tỏ dấu hoà bình; và tôi bước sâu
vào làng xóm kiến.
Phải như mọi khi, có cầm mấy cái lá tre mang hình ảnh yên
lành của lũy tre xanh ngõ xóm thì bọn kiến cục tính kia cũng có thể lăn xả ra đả
ngay. Nhưng sớm nay, đường ngang lối dọc cứ trống trơn. Trong cảnh trơ trọi ấy,
thế mà đã lổm ngổm những anh kiến xây dựng - Kiến Gió và Kiến Lửa, những tay thợ
chăm chỉ và cần mẫn, có anh trôi suối bơi suốt đêm mới trở về được, mình còn ướt
lướt thướt mà đã ra đào lũy mới. Nhẫn nại và chăm việc quá. Mải miết cắm cúi
làm, chẳng anh nào ngó ra. Sự gian khổ và chịu đựng còn in trên từng cái bóng
kiến lủi thủi, đều đều vác đất. Và trông vào trong các lỗ, kiến còn kéo ra đi
dòng dài tưởng không bao giờ ngớt. Kiến có thói quen đi một hàng, trước sau
nghiêm ngặt. Sấm sét mưa gió khủng khiếp tưởng chết hết đêm qua, nhưng không
phải, lúc nào kiến cũng kỷ luật nghiêm.
Và bao giờ kiến cũng có hai thành trì
để ở. Như đã biết lo xa. Một thành trên mặt đất và một ngầm dưới đất, có lỗ vào
hang rất sâu. Bây giờ, trên mặt đất bãi cỏ trống, hàng vạn kiến bị trôi xuống
suối mới tìm về được và hàng vạn kiến trong các lỗ các hang bò ra tấp nập và đắp
thành lũy. Đông đặc, nhưng khác mấy hôm trước, không ai hằm hè, không ai chú ý
tới tôi. Tất cả lặng lẽ đều đặn tha đất, nhỏ bọt đắp lũy.
Chuồn Chuồn Tương
chỉ đường cho tôi vào thẳng tận nơi Kiến Chúa. Chỗ lù lù xao ấy là bức tường
kiên cố còn sót lại sau trận lụt. Đấy cũng là dinh lũy Kiến Chúa. Tôi xưng tên
rồi vào. Hai Kiến Càng dẫn tôi đi. Các hang lúc này đều vẫn xâm xấp nước. Tôi
thấy bùn lấm ngang khoeo chân Chúa Kiến.
Chúa Kiến cũng đương làm.
Bà Kiến
Chúa tất tả khuân đất đắp lại bờ lũy cửa hang. Kiến Chúa lớn gấp đôi gấp ba Kiến
Bọ Dọt, vẻ tháo vát và lanh lợi. Cái đầu đỏ bóng như gỗ gụ, lấp ló trong chiếc
khăn vuồn lụa nâu nhỏ. Chân dài và cao, nhanh nhẹn lắm. Dưới đuôi, đeo thanh
kiếm nhọn sáng như cây kim. Đôi mắt lúc nào cũng long lanh rực rỡ đụng đậy nhô
ra như hai mắt cua.
Trông thấy tôi, Kiến Chúa nói :
- Chúng tôi xưa nay
chỉ biết làm ăn, sao các ông độc ác đến sinh sự rồi lại dội nước gây lụt lột
đánh đuổi chúng tôi đi ?
Tôi ngạc nhiên. Câu chuyện tai nọ sang tai kia cứ
lạc đi như thế đấy. Bọn Kiến lầm lì đã gây sự thì có. Tôi bèn trình bày đầu đuôi
câu chuyện cho Kiến Chúa nghe, chúng tôi không gây sự, chúng tôi chỉ vụng về
không biết hỏi han và để hiểu nhầm. Còn việc lụt lội và việc của người ta, không
nên tưởng chúng tôi xui mấy cô bé học trò làm ra mưa gió.
Rồi tôi nói :
-
Chị đây lịch lãm, hiểu biết rộng rãi, rất mong thông cảm chúng tôi lặn lội khó
nhọc, không quản đi sông về núi, chỉ vì chúng tôi nghĩ đến những việc ích lợi
ngoài tấm thân mình.
Nghe tôi nói xong, Kiến Chúa khóc mà rằng :
- Thưa
anh, em đã lầm. Em chỉ nghe nói có kẻ cướp đến phá nhà. Mà anh biết, chúg em
không bao giờ để ai bắt nạt. Dù là thằng cướp hung dữ nhất có đi qua tổ kiến thì
kiến vẫn đốt cho rất đau và đánh đuổi đi như thường. Thế ra không phải các anh
đến phá tổ kiến. Chao ôi, việc làm của các anh to lớn khắp thế gian, quý báu
thay ! Sức chúng em giúp rập được bao nhiêu, xin chẳng từ nan.
Tôi cười, sung
sướng và cảm động :
- Các bạn kiến sẽ làm được tất cả, làm được rất nhiều,
thế nào chúng ta cũng thành công.
Tôi kể Kiến Chúa nghe những nơi mà Châu
Chấu Voi đã đi qua và mục đích chúng tôi đến đất Kiến. Kiến Chúa gật đầu khâm
phục và có vẻ nghĩ ngợi khi hình dung ra cái việc quan trọng mà họ sắp ghé vai
gánh vác.
Ngay lúc ấy, Kiến Chúa cho mời cả Trũi, cả Xiến Tóc và các bạn Châu
Chấu voi vào.
Cũng ngay lúc ấy, câu chuyện quan trọng đã lọt ra. Các bạn Kiến
nhanh thế, cả các làng mạng, hang ổ, thành luỹ và ở những nơi đương xây dựng đều
đã biết đầy đủ câu chuyện mà Kiến Chúa đương bàn bạc với chúng tôi. Đâu đâu cũng
bàn tán sôi nổi, tan hẳn vẻ buồn u ám như lúc tai hoạ hôm qua.
Chúng tôi còn
đương trò chuyện, các bạn kiến ở các hang kéo đến mỗi lúc một nhiều, bỗng nghe
ầm ầm bốn phiá chân trời. Thì ra cứu viện của chúng tôi do Trũi nhờ các tay
Chuồn Chuồn giang hồ bay đi gọi, đã tới.
Rợp trời các loại phi cơ Chuồn
Chuồn. Đầy mặt đất những Châu Chấu, Bọ Ngựa, Bọ Muỗm. Và cả cái xóm lầy lội
những Rắn Mòng, Ê~nh ương, Nhái Bén, Cóc, Ê ch...Ê ch ồm ộp, Cóc kèng kẹc, Chẫu
Chàng chằng chuộc. Ê~nh ương uôm oạp. Bọn có càng thì khua càng gõ mõ. ầm cả
lên. Chưa hết. Trong lòng suối dưới chân đồi, các loài Cá và chú Rắn Mòng cũng
đông đủ đi giúp chúng tôi. Đàn Săn Sắt múa đuôi cờ lên tung toé mặt nước. Những
anh Cua Núi mắt lồi đen kịt như cái tàu bò, lịch kịch lên bờ, đi tìm cứu chúng
tôi.
Khi các bạn tới, đã thấy trên mặt đất không phải là cảnh xô xát nữa mà
cả làng Kiến kéo ra chào hỏi niềm nở lễ phép. Một quang cảnh chan hoà thân ái
diễn ra khắp vùng đồi đương mùa hoa tầm xuân, đến gió thổi cũng đỏ hồng cả không
khí.
Tôi nói ra mấy câu kể lại rồi đọc lời hịch mà chúng tôi vừa thảo ra để
cổ động thế giới đại đồng "muôn loài cùng nhau kết anh em" thì họ reo ầm ầm, tất
cả lại đâu kéo về đấy, vừa đi vừa nhảy múa vui chơi.
Chúng tôi giã từ đất
Kiến.
Cảm động quá, đi mấy ngày, lại mấy ngày, rồi đi nhiều ngày nữa cũng
thấy đâu đâu bàn tán công việc các loài bây giờ đã thành anh em. Kiến thông tin
tới tấp đi khắp hang cùng ngõ hẻm. Kiến truyền tin ! Kiến tryền tin ! Trên thế
giới không chỗ nào không có Kiến - đâu có khí trời thì đấy có kiến ở, kiến đến
đâu thì ở đấy biết tin vui lớn.
Chẳng bao lâu, cả mọi loài, từ rừng xuống
biển, đều gửi thư nhắn tin về hoan ngênh và hưởng ứng. Tất cả những nơi tôi đã
đi qua, đều hoan hô hết cỡ. Cả cô Nhà Trò yếu đuối, các nàng Bướm và Ve Sầu lười
biếng trước kia cũng có thư.
Tiếng vang cuồn cuộn khắp trời đất ! Thôi thế đã
xong phần công việc quan trọng. Tôi nhẹ nhõm thở một hơi rõ dài. Mấy anh Kiến
Kim ngượng và thẹn vì đã hấp tấp choảng chúng tôi để sinh chuyện xích mích cuối
cùng - vâng, câu chuyện xích mích cuối cùng đáng tiếc. Từ đấy, các cậu Kiến Kim
xấu hổ cứ lang thang kiếm ăn vơ vẩn ngoài đồng, không muốn giáp mặt ai nữa.

Chương X:
Bây giờ chỉ còn lại có
Trũi và tôi.
Các bạn đồng tâm đã dời đi mỗi đứa một ngả. Nhưng ai đi đâu cũng
không còn cảm tưởng lẻ loi và chỉ thấy rất vui, rất đầm ấm vì đi đâu bây giờ
cũng có bạn. Chúng tôi vừa làm được một việc to tát quá.
Tôi và Trũi trở lại
quê hương định nghỉ ngơi ít ngày và tôi có ý muốn đưa mẹ tôi đi chơi đây đó giối
già một phen.
Trên đường về, tới đâu, tôi và Trũi cũng được đón mời. Ông Ê ch
Cốm cùng cả xóm ra tận đầu đường tiếp rước. Đám cá ngoài quãng sông cũng bơi vào
xin lỗi về việc cũ. Tôi thưa rằng nói về chuyện cũ thì ngày ấy chúng tôi cũng
mang lỗi chẳng khác gì các bạn. Chỉ có hôm nay chúng ta đều khác trước
rồi.
Ơ? đâu cũng tưng bừng rộn rịch.
Về tới quê hương, cảnh vật có đổi
khác ít nhiều. Bao nhiêu năm xa cách! Vì câu chuyện của chúng tôi đã được các
nhà truyền tin kiến đem đến từ lâu nên nghe biết tôi và Trũi trở về, cả vùng bờ
nước đi đón.
Anh cả tôi sướng cuồng lên, vì đã có ông em rất quý ( chứ không
phải bất hiếu bất mục ) như tôi. Ông kể với bốn bên hàng xóm rằng mùa xuân tới
ông cũng đi du lịch và phiêu lưu như "chú Mèn nó" cho mà xem ! Cho mà
xem.
Ông anh hai ốm yếu thì mất từ lâu.
Nhưng buồn nhất, mẹ tôi cũng đã
khuất núi.
Tôi ra viếng mộ người bên đầm nước. Nhớ đến lời người, khi sinh
thời. Mẹ ơi ! Lá vàng, thì lá rụng, sự xoay vần tự nhiên, muôn loài chưa ai
cưỡng lại được, con vì thế mà buồn, nhưng con vẫn ân hận rằng lần này trở về
không còn được quỳ ôm đôi càng gầy yếu của mẹ kính mến mà kể lại những ngày luân
lạc và những công việc con đã làm ích lợi cho đời để mẹ nghe.
Sau đó, tôi
nghỉ lại quê nhà ít lâu. Lòng thư thái, nằm duỗi chân nhìn lên qua khe cỏ ấu,
thấy mảnh trời xanh biếc như ước vọng đời mình đương bay xa. Rồi tôi bàn với
Trũi một cuộc đi mới.
Ngày nào, cuộc đi mới ấy, cuộc phiêu lưu rời quê hương
lần thứ ba ấy xong, bấy giờ, chúng tôi mới thực sự được la đà theo bước chân
mình. Đó sẽ là cuộc phiêu lưu hoà bình, chúng tôi sẽ để hết thì giờ xem xét
phong tục, nghiên cứu văn hoá và thổ ngơi từng vùng. Chúng tôi có thể thành nhà
khảo cổ, nhà địa lý, nhà kinh tế, nhà thơ nổi tiếng cũng nên.
Trong những
ngày còn lưu ở quê hương, tôi chép lại cuộc sống trôi nổi vừa qua. Giờ đương mùa
thu. Mùa thu, hoa cúc vàng nở lưng giậu. Lối mòn đầy lá đỏ rơi. Từ hôm vào mùa
mới, đất trời u ám mưa phùn. Cảnh buồn mà lòng vui.
Thưa bạn đọc yêu quý. Mèn
tôi xin phép chấm hết một phần thiên ký sự. Ước ao trong cuộc đi vô cùng hào
hứng đương tới, chúng ta còn được gặp nhau.